In
de Romeinse tijd is de basilica een groot, stenen,
rechthoekig gebouw met een
houten kapconstructie en
twee of meer evenwijdige zuilenrijen,
vaak aan een forum gelegen.
De zuilenrijen verdeelden de basilica in een brede middenbeuk
en smallere zijbeuken. De middenbeuk in de basilica is hoger dan de zijbeuken;
ook de
middenbeuk is van vensters voorzien. Het plafond van de middenbeuk was
meestal vlak en soms voorzien van cassetten.
Aan het einde van de basilica
bevond zich de exedra, een meestal halfronde
uitbouw, waaruit zich later, bij
de basiliek, de apsis
(tribune) ontwikkelde. Aan de andere korte zijde van de basilica bevond zich meestal de
ingang.
De basilica had
openbare functies als markplaats en als podium van rechtspraak,
waarbij de rechter gezeten is op een podium (tribunaal) in de exedra;
later werden de basilica soms als katholieke kerk gebruikt.
opengewerkt schema van een romeinse basilica, hier met een zadeldak (boek
geschiedenis
van de bouwkunst, van den heuvel en verbrugge, 1996):
basilica van maxentius, rome (geschiedenis
van de bouwkunst, van den heuvel en verbrugge, 1996):
De termen basilica en basiliek zijn ontleend aan het Franse basilique (koninklijke
hal), van het Latijnse basilica (koninklijk gebouw, zuilenhal, gerechtszaal,
beurs), van het Griekse basilikè stoa (koninklijke zuilengalerij (in
Athene); ook stoa basileios), een afleiding van het bijvoeglijk naamwoord basilikos
(koninklijk), afgeleid van basileus (koning); bron Etymologiebank.
De term tribunaal is afgeleid van tribune, dat is degene die rechtsprak,
afkomstig van tribus, hoofd van een stam.
Omdat de basilica doorgaans aan het forum ligt, noemt men haar ook wel basilica
forense en vanwege de publieke functies basilica civile.
Het meervoud van basilica is gelijk aan het enkelvoud.