thermen

De thermen is de benaming voor een Romeins openbaar badhuis (publiek bad, badgebouw) of voor een badvertrek in een Romeinse villa. Oorspronkelijk werd de thermen alleen gebruikt voor het baden (wassen en gezondheid), maar tijdens het keizerrijk werd het tevens een ontmoetingsplaats voor allerlei vormen van ontspanning, sport, cultuur en onderonsjes (korte-lijn-overleg).
Tegenwoordig is de benaming thermen ook wel in gebruik als benaming voor zeer uitgebreide badgelegenheden. 

Een uitgebreide thermen omvatte de volgende onderdelen:
- een kleedruimte
- een sportveld
- een koudwatervertrek (frigidarium; het Latijnse frigidus is koud, koel), met bassins (de piscinae) met koud water
- een lauwwarm vertrek (tepidarium; het Latijnse tepidus is lauw, niet te warm)
- een warmwaterbad (caldarium, calidarium; het Latijnse calidus is warm, heet)
- een kleine ronde zweetruimte (sudatorium; het Latijnse sudor is zweet; het Latijnse suducumlum is zweetdoek; de temperatuur was maximaal ca. 55 graden)
- de centrale verwarming (hypocaustum), waarbij de warme lucht onder de vloer als vloerverwarming verspreid werd vanuit een stookplaats (praefurnium) en via buizen (tubuli; het Latijnse tubus is buis, waterpijp) door de wanden voor wandverwarming zorgde (de vloer wordt daartoe gedragen door korte pijlers van tegels).

Verder waren er in de thermen o.m.:
- tuinen
- kunstcollecties en beeldengelerijen
- winkeltjes voor de verkoop van badolie e.d.
- een soort restaurant.

Het gebruikte water kon als spoelwater naar een latrine (Romeins toiletcomplex) worden gevoerd.

Het particuliere, privé-bad
Het particuliere, privé-bad of -badvertrek in een huis werd meestal balneum of balneae genoemd en was dus aanzienlijk kleiner dan de openbare thermae. Balneae is het meervoud van balneum (bad); vaak waren er meer baden (warm, koud e.d.), waardoor de term balneae meer ingeburgerd raakte dan het enkelvoud balneum of balineum.

thermen (heerlen):

De term thermen is afgeleid van het Latijnse thermae dat afkomstig is van het Griekse thermos (warm); het Latijnse thermae aquae baden warme baden of warme wateren; bron Etymologiebank.

Met dank aan o.m. Archeologiemagazine.

Zie ook diocletiaans venster (thermenvenster).
Verg. hypocaustum.

Eng. thermae