Oorspronkelijk met spatie: space
frame; ook: Bolt Joint Modular Building (BJMB).
Een spaceframe is een
lichtgewicht, vakwerkachtige, ruimtelijke constructie die een grote overspanning
mogelijk maakt. Door het gebruik van buizenframes
(stangenframes) in de vorm van driehoeken
heeft het spaceframe constructieve sterkte en daarmee een dragende
functie. De meestal gelijkzijdige driehoeken in de vorm van een soort
piramides lijken hiermee veel op een veld van vakwerken
(driehoeken en liggers van stalen profielen/buizen/stangen). De buigende momenten
worden als spanning doorgegeven over de driehoeken.
De stangen worden gekoppeld door:
- stalen bollen met schroefgaten voor de stangen (bolt joint, de bol is
een gewricht voor de stangen/bouten; deze methode zal voor veel toepassingen
optimaal zijn)
- lassen (aaneen lassen van de
stangen).
De eenvoud en de consequente herhaling van driehoeken
heeft een bepaalde schoonheid.
Voordelen van het spaceframe zijn o.m.:
- grote vrije overspanning mogelijk (overkappingen van stations e.d.
zonder storende kolommen)
- eenvoudig van structuur (het simpele uiterlijk geeft ook een idee
van veiligheid)
- gemakkelijk te vervoeren (kleine componenten)
- gemakkelijk te installeren
- gebogen constructies zijn mogelijk.
Een nadeel is dat het staal uiteraard moet worden verzinkt of op een
andere manier tegen oxidatie moet worden beschermd.
Geschiedenis
Hoewel Alexander Graham Bell ca. 1900 de spaceframes toepaste, werd
het spaceframe waarschijnlijk pas ca. 1945 in de architectuur
toegepast. John Claudius Loudon paste een vergelijkbare constructie al
een eeuw eerder toe in de vorm van stalen vakwerken bij de bouw van de
kassen en serres. Loudon en later Bailey (die al vroeg het patent van
hem kocht) maakte gigantische kassen waarvan het glazen dak gedragen werd door een soort
vakwerk/windverband-constructie.
Waarschijnlijk is het spaceframe van Het Romeinse Museum (het oude Thermenmuseum) in Heerlen de eerste
toepassing in Nederland; in 1977 is het museum geopend.
Architectenbureau Peutz uit Heerlen liet de berekeningen uitvoeren door
geavanceerde engineering software van die tijd (ICES/STRUDEL).
De uitvoering en montage zijn uitgevoerd onder leiding van Pierre
Vleugels van de fa. Lagro uit Maastricht.
spaceframe, een fraai voorbeeld van een stadion gebouwd met een spaceframe
dakconstructie (lf-bjmb
space frame):
het verbindingsstuk tussen de stangen bij de bollen-methode ("bolt ball joint") (lf-bjmb
space frame):
spaceframe van het oude thermenmuseum, heerlen, 1977 geopend; architectenbureau
peutz, uitvoering en montage onder leiding van pierre vleugels van fa. lagro;
klik
voor groter (foto van technovisie, pdf
1977-10 van land van herle, het
land van herle):
recente foto van het spaceframe van het oude thermenmuseum, 2015;
klik voor groter (foto kleon3,
wikipedia):
spaceframe bij station almere centrum; klik
voor groter (foto maurits90,
wikimedia):
een voorbeeld van de bollen die toegepast kunnen worden bij een
spaceframe; staven van verschillende diameters zijn mogelijk (lf-bjmb
space frame):
alexander graham bell zittend in een door hem ontworpen spaceframe, 1900;
klik voor groter: