Keuls plafond, "Kölner Decke"

Een Keuls plafond is een specifiek type van een vroeg stucplafond. Bij een Keuls plafond zijn de plafondbalken en de ruimte tussen deze balken van stucwerk voorzien waarbij de toplaag meestal als versiering bepaalde motieven vertoont.
Omdat in Duitsland vaak sprake is van enkelvoudige balklagen (alleen balken van muur tot muur), is een Keuls plafond goed uitvoerbaar; bij een samengestelde balklaag met moerbalken en kinderbinten maakt het stucen van de moerbalken het geheel wat overdreven en opzichtig.

Kenmerken van een Keuls plafond (met dank aan o.m. Barbara Rinn):
- de plafondbalken en de ruimte tussen de balken is voorzien van stucwerk
- er is in stucwerk een boogvormige verbinding tussen de balkeinden (deze rondingen werden vaak met brokken baksteen aangezet of het stucwerk werd gemengd met brokken baksteen e.d., omdat anders op die plaats het stucwerk te dik zou worden en teveel lagen aangebracht zouden moeten worden)
- stucwerk van balken en plafond is vaak voorzien zijn van ornamenten (waarschijnlijk via een mal of stempel aangebracht in het natte stucwerk of gestoken uit het stucwerk)
- het middendeel van de balk kan met stucwerk verbreed zijn en voorzien zijn van decoratie
- het bovenste deel van de wanden is soms door stucwerk met het plafond en de boogvormige verbinding tussen de balkeinden verbonden
- oorspronkelijk was het stucwerk vaak uitgevoerd in een andere kleur dan wit. 

Een mogelijk verklaring van het ontstaan van Keulse plafonds (met dank aan Jan van der Hoeve):
Plafondbalken hadden niet allemaal dezelfde dikte. Om toch een fraaie balklaag te hebben, kregen de balken een extra behandeling. Wanneer het verschil in dikte zeer groot was, werden de balken eerst afgetimmerd met planken. Het hout van de balken/planken werd geruwd met bijl of beitel, van een leemlaag voorzien en bekleed met stucwerk op basis van kalk. Het leem fungeerde als drager voor het stucwerk. Soms werden de planken van latjes of gekliefde twijgen voorzien om een eerste leemlaag goed dik op te kunnen zetten, waarna een dunne, overdekkende leemlaag werd aangebracht. Een dikkere leemlaag werd vaak gemengd met dierenharen en stro.
Door het gebruik van leem als pleisterdrager wordt in dit verband ook wel gesproken over een leemstucplafond.

"Het oudst gedocumenteerde voorbeeld van een 'Kölner Decke' dateert uit 1592 en sierde de zaal van het huis Rotgerbach 52 in Keulen." 

Voor meer gegevens over Keulse plafonds zie het artikel van Barbara Rinn en het artikel van Jan van der Hoeve (uit het boek Stuc, kunst en techniek van Cultureel Erfgoed). 

keuls plafond met rondingen bij de muur en ornamenten op de balken; klik voor groter (thomas lehmkuhl):

tekening van een keuls plafond waarbij planken egaliserend werken (boek stuc, kunst en techniek, van cultureel erfgoed):

keuls plafond, voorstraat 31, brielle (boek stuc, kunst en techniek, van cultureel erfgoed):

eenvoudig uitgevoerd keuls plafond bij een samengestelde balklaag met niet-gestucte moerbalken; een wonderlijk maar toch fraai strak uiterlijk; klik voor groter (ralf-stocker snap-on tools):

Du. Kölner Decke, Stuckbalkendecke