alternerend stelsel

Ook: alternerend steunsysteem. Het alternerend stelsel is de regelmatige afwisseling van zware pijlers en lichte zuilen in een gebouw (of van zware pijlers en lichte pijlers). Vooral bij kerken is dit systeem gebruikelijk om de krachten van middenbeuk en zijbeuken, gescheiden door bogen (scheibogen), goed te verdelen. Naast deze constructieve reden geeft de regelmaat ook een fraaie ritmiek aan de kolommen. Vaak betreft het zware pijler, twee lichte zuilen, zware pijler, twee lichte zuilen enz.

Vooral in de ontwikkeling van de romaanse naar de gotische kerkenbouw zijn de krachten op de wanden van het (midden)schip groot: men vond dat de kerk hoger moest worden waardoor zware pijlers nodig waren. De middenbeuk werd bijvoorbeeld in vierkanten verdeeld en op de hoeken daarvan kwamen zware pijlers. De krachten van het opgaande muurwerk moesten door de bogen tussen middenbeuk en zijbeuk (de zogenoemde scheibogen) worden doorgegeven wat mogelijk was als er tussen de zware pijlers ook lichtere zuilen kwamen. Deze slankere zuilen vormen ook voor een deel het steunsysteem van de kleinere vierkanten die door de gewelven van de zijbeuken worden gevormd. In de tweede afbeelding hieronder is het vierkant van de middenbeuk in rood en de vierkanten van de zijbeuken die (aan die zijde) daarbij behoren in groen aangegeven.
Afhankelijk van de benodigde draagkracht en de verdeling daarvan ontstaat zo een regelmatig stelsel van pijlers en zuilen. In het Rijnlandse stelsel is deze regelmaat pijler-zuil-pijler (het meest voorkomende stelsel), in het Saksische stelsel  is dat pijler-zuil-zuil-pijler. 
Ook in de neo-romaanse kerkenbouw werd het alternerend stelsel toegepast (o.m. door Cuypers eind 19e eeuw).

De traveeën in een alternerend stelsel worden wel ritmische traveeën genoemd.

alternerend stelsel van pijlers en zuilen in het schema pijler-zuil-zuil-pijler of wel p-z-z-p (kunstkennis):

schema p-z-z-p; pijler groen en zuil rood:

Verg. gebonden stelsel.

Eng. alternating system (the arrangement of piers in an arcade);  Dui. Stützenwechsel