Een
zaadvenster is een (laag) te openen venster (raam) in een zolder
die uitsluitend bestemd is voor de opslag van zaden (koren, granen). We komen zaadvensters
daarom uitsluitend tegen in (voormalige) boerderijen. In aanvang was het een
laag raam, maar in de loop der tijd is het een vrij normaal venster geworden om
de indruk te geven dat de verdieping (zolder) daadwerkelijk gebruikt werd voor
bewoning; vaak waren de vensters in de andere gevels wel lage vensters. Het
zaadvenster bevindt zich meestal in de voorgevel. Omdat het zaadvenster vaak
boven de voordeur ligt, wordt er later zelfs een balkon
bij gemaakt. Zo krijgt de boerderij steeds meer aanzien terwijl de verdieping
gewoon een zaadzolder is.
In tegenstelling tot wat verwacht zou worden, is de toegang waarschijnlijk
meestal vanaf de stal achter het woongedeelte.
Doel van de zaadzolder was een grote, droge, te ventileren ruimte te
hebben voor de meer langdurige opslag van zaden, want:
- in een vochtige ruimte gaan zaden ontkiemen en schimmelen (dus licht en lucht
nodig)
- in een afgesloten, bedompte ruimte worden zaden muf (ventilatie nodig en
houten vloer eventueel met spreidsel)
- in een ruimte buiten de boerderij hebben de zaden meer kans om opgegeten te
worden door allerlei dieren.
In de ruimte boven het woongedeelte is meer controle mogelijk wat betreft
temperatuur, vochtigheid en je hoort de muizen lopen.
Het zaadvenster is een Gronings verschijnsel, maar door het verhuizen van boeren
komen deze vensters ook elders voor, bijvoorbeeld in Vroomshoop (nabij Almelo,
Overijssel).
Het zaadvenster komt vaak voor in Oldambster
boerderijen.
zaadvenster rood omcirkeld;
keldervenster groen omcirkeld; oldambster boerderij, nieuw-beerta, hoofdweg 51, anno 1874; de 1e
verdieping is een zaadzolder (korenzolder); de vensters daarvan heten
zaadvensters; het balkon is louter verfraaiing en natuurlijk ook om aan te
geven dat de boer welgesteld is (nazaten
de vries):
zaadvensters op de 1e verdieping, vroomshoop, tonnendijk 166, anno 1878
wozwaardeloket meldt 1915; klik voor groter (foto jalf
flach):
wonderlijke oldmabster boerderij met zeer grote zaadzolder, drie rijen
zaadvensters in kopgevel (bovenste venster is een afbeelding met een
paard), bellingwolde, hoofdweg 306, ca. 1850; klik voor groter
(boerderijenstichting
fryslân):