wandbespanning

"Voor de spouwmuur zijn intrede deed, werden muren enkel of anderhalf steens gemetseld. Hierop aangebracht behang weekte door condensvorming al snel los. Daarom maakte men gebruik van wandbespanning."
Wandbespanning is, vooral bij om ongespouwde muren, de gehele constructie van latten (betengeling) en linnen of jute, grondpapier en uiteindelijk behang, textiel of zelfs leer. Het jute of linnen wordt een aantal centimeters vóór een muur aangebracht om een luchtspouw te vormen en als eerste drager voor de afwerking; klassiek is de eerste drager een linnen weefsel. Deze eerste drager wordt strak gezet op het houten frame (de betengeling) en dan vastgezet met spijkertjes. Het grondpapier geeft de bespanning stevigheid waarmee een drager ontstaat voor de toplaag. Het grondpapier bestaat uit velletjes zacht papier en eventueel een tweede laag hard papier in banen. Hierop komt het behang of stof; bij stof wordt eerst nog een laag molton of synthetisch materiaal aangebracht voor het verdikkende effect. 

Doel van wandbespanning is:
- vermijden van vochtdoorslag door de muur (vocht en schimmelvorming aan de achterzijde van schilderijen en wandkleden werd vermeden)
- afschermen van de onregelmatige bakstenen (achterwerkers)
- scheppen rijkere uitstraling (fraai ogende wanden door bijvoorbeeld decoratieve wandbespanning)
- warmte-isolatie
- verbeteren van de akoestiek.

Rijke huizen 
Bij "rijkere" huizen werd als ondergrond linnen toegepast (geen jute), fraaie wandbekleding van bijvoorbeeld damastzijden of luxueus behang en werden vaak ook binnenmuren van wandbespanning voorzien. Soms werd de wandbekleding in situ met voorstellingen beschilderd. Een enkele keer werd molton of (kunststof) fibervoering toegepast om een verdikkend effect te creëren. De randen van de wandbekleding werd soms als afwerking voorzien van een koord. Om beschadiging aan de onderzijde te voorkomen werd de wandbespanning vaak boven een lambisering aangebracht en niet over de gehele hoogte van de muur. Men hield in vroeger tijden van vrij donkere kamers waardoor het zonlicht minder kans kreeg de wandbekleding te verkleuren. Toch, naarmate er meer papieren behang verkrijgbaar was, werden de wandbespanningen regelmatig met papier afgewerkt, vaak wel rijk gedecoreerd.

Eenvoudige huizen
Bij krappe ruimten kon wandbespanning wel eens kwetsbaar zijn omdat de rugleuningen van de stoelen door het behang en de linnen- of jutebespanning beschadigden. Om dat te vermijden werd wel eens een stoelplank aangebracht. Als grondlaag werd ook wel krantenpapier toegepast.
Voor het ophangen van schilderijen e.d. aan de wandbespanning bestonden speciale haakjes. 

Kale muren, herwaardering behangsels en wandbespanning
Spouwmuren hebben ertoe bijgedragen dat betengelen en behangsel op bespanning bij nieuwe woningen niet meer nodig is en ook niet meer voorkomt. Verder zijn goedkopere, vrij kale gestucte wanden al langere tijd in de mode waardoor vanuit de interieurarchitectuur de wandbespanning de aandacht verloren leek te hebben. Door de herwaardering van behangsels, vaak weelderig gedecoreerd, is er ook weer meer aandacht voor de wandbespanning.
Wandbespanning komt nu nog steeds voor bij monumentenpanden en men begint weer het nut en de elegantie te waarderen. Een hedendaagse vorm van wandbespanning, in de vorm van decoratieve geluidswanden, is van o.m. Incatro: ook hier geldt dat naast het akoestische motief het esthetische een duidelijke rol speelt.

Zie vooral Wandbespanning van Frans Hazenbosch.

wandbespanning kanunnikenhuis maastricht:

landelijk tafereel:

demonteren van een wandtapijt six collectie amsterdam:

activiteiten bij het aanbrengen van een wandbespanning: stap 1: de betengeling (achter de betengeling worden leidingen weggewerkt):

stap 2: de bespanning: het linnen wordt gespannen met spijkertjes die in de menie zijn gezet om roestvorming te voorkomen:

stap 3: de eerste laag zacht papier wordt door Frans Hazenbosch geschuierd, het papier wordt in de structuur van het linnen gedrukt:

stap 4: definitieve bekleding:

ophanghaakjes bij een (eenvoudige) wandbespanning:

Veel gegevens en foto's met dank overgenomen van het tijdschrift Herenhuis (tekst Huub Mombers, foto's Huub Mombers en Frans Hazenbosch Wandbespanning). Verder foto's van o.m. ICAT textielrestauratie en Christie van der Haak.

Eng. wall lining