oculus

1. Ook: ossenoog. Een oculus is een klein rond of ovaal of achthoekig raam, vaak in een muur van de bovenste verdieping van een gebouw, eigenlijk zonder maaswerk (maar soms met spijlen zodat een deel van het venster open kan).
Zie verder bij oeil de boeuf.

oculus, oeul de boeuf, maastricht, met gaas tegen de duiven; klik voor groter (foto joostdevree):

2. Een oculus is een rond of meerhoekig gat in de top van een gewelf. Voornaamste doel is een opening om licht toe te laten treden, hoewel ook constructieve motieven zijn aangevoerd (een soort "flexibiliteit" van het gewelf bij bijvoorbeeld aardbevingen). 
De bekendste oculus is die in de koepel van het Pantheon in Rome; deze oculus is een opening zonder glas zodat ook regen en sneeuw in het Pantheon kan vallen; de diameter is ca. 8,20 m bij een hoogte van vloer tot oculus van 43,30 m.

oculus van het pantheon in rome; klik voor groter (copyright monolithic):

oculus van de jamah moskee, esfahan, iran; klik voor groter (frank blankers):

Oculus is Latijn voor oog.

Eng. oculus, circular window, compluvium ("rain-hole"; een compluvium is meestal een vierkante of rechthoekige opening)

3. De oculus is het middelpunt of trekpunt van een voluut: het "oog" van waaruit zich de spiraalvormige voluut vormt ("trekt").

oculus bij een voluut  (nikolaus goldmanns baustäbe, lehrstuhl für didaktik der mathematik, universität würtzburg):

Documentatie
- Volutenkonstruktion

Met dank aan Bouwkundige termen van Haslinghuis en Janse.