De lateiconstructie wordt gevormd door de voorgespannen latei
en enige lagen metselwerk.
De functie van de voorgespannen latei is tweeledig, namelijk:
Gedurende de uitvoering vormt de latei een onderslag
waarop het metselwerk wordt aangebracht.
In de definitieve constructie dient de voorgespannen
betonlatei voor het opnemen van de buigtrekspanningen, terwijl het hiermee
samenwerkende metselwerk de buigdrukspanning opneemt.
De schuifspanningen ten gevolge van de dwarskracht worden opgenomen door
de metselmortel en het metselwerk.
Door de samenwerking tussen latei en metselwerk mogen er in de
samenwerkende lagen van het bovenliggende metselwerk geen dilataties in de
"dag" of lateislabben toegepast worden.
Een aantal mogelijke lateien, met en zonder waterhol:
De ZBB_latei bestaat uit een betonnen kern met aan de zichtzijde baksteen
(voorkant en onderkant).
Voordeel van deze latei is:
- het metselwerk wordt visueel niet onderbroken door een zichtbare betonnen
latei (alleen baksteen zichtbaar)
- de latei kan, door de betonnen kern) veel belasting opnemen van het muurdeel
erboven.
Meestal is keuze uit gewapend beton of voorgespannen beton. Dikte van beton +
baksteen is breedte van de kop (ca. 10 cm). Omdat bij deze latei de spouw en
isolatie onaangeroerd blijven, ontstaat er geen koudebrug.
(Vroeger werd wel een vergelijkbare latei geplaatst bij garages, maar die latei
was veel dikker omdat er meer gedragen moest worden. Door die extra dikte
ontstond weliswaar een koudebrug die echter niet zo belangrijk was bij een
garage; de garagedeur laat meestal veel meer warmte verdwijnen.)
Vebo vermeldt o.m.: "Op de betonelementen worden steenstrips
van 22 mm dikte gelijmd. De strips worden gezaagd uit de stenen die worden toegeleverd uit de partij die
op de bouwplaats wordt verwerkt. De latei kan als rollaag of in strekkenverband worden gelijmd."
a.
Staltonlatei Een staltonlatei of stalton balkje is latei die bestaat uit gebakken stenen waarin
de wapening voorgespannen is
aangebracht.
Enkele voordelen van de staltonlatei: goedkoop, snel omdat hij gewoon meegemetseld
wordt, gemakkelijk te bepleisteren terwijl er geen scheurvorming te vrezen
is.
De voorbeeldfoto toont een staltonlatei van NeHoBo,
waarop duidelijk de bakstenen te zien zijn, alleen zijn ze wat breder
dan normale baksteen.
b. Een
"baksteen"-latei zonder baksteen, maar van "gebakken
steen" (keramische latei, voorgespannen) Wat is een
voorgespannen baksteenlatei?
Een voorgespannen latei, zoals hier bedoeld, is een dun prefab balkje dat in de fabriek reeds
voorgespannen wordt. Holle, U-vormige bakstenen, worden daartoe in een
lange rij van 100 m achter elkaar gelegd.
In de U-vormige holte worden
één of meer speciale voorspandraden of strengen geplaatst en deze
worden opgespannen. Daardoor
worden deze wapeningen iets langer.
Hierna wordt de holte gevuld met beton. Als dit beton verhard is wordt
de trekkracht weggenomen. De voorspandraden of strengen hebben nu de
neiging hun oorspronkelijke lengte weer aan te nemen, maar dit wordt
belet doordat ze vast zitten in het beton. Daardoor ontstaat er een
drukspanning in dit beton.
De lateien worden daarna op de juiste lengte gezaagd. Op de werf zelf
wordt dit voorgespannen latei vermetseld zoals een baksteen en vormt ze
de trekzone van het geheel. Na het plaatsen van een stuk kan de drukzone
(metselwerk of ongewapend beton) op deze latei aangebracht worden. Het
is van belang dat er een goede verbinding ontstaat tussen deze trekzone
(voorgespannen latei) en de drukzone (metselwerk of ongewapend beton).
keramische lateien, voorgespannen, lengte tot 3 meter; klik voor
groter (wienerberger):
- Bestaat uit gebakken aarde en is dus perfect
geschikt om te bepleisteren. geen kans op scheurvorming aan de
uiteinden.
- Afhankelijk van het fabrikaat beschikbaar in lengte tot 3 m (breedtes 10 cm,
12 cm en 14 cm); ander fabrikaat tot 2,60 m, per 5 cm (breedtes 9 cm, 14 cm en 19
cm).
- Gemakkelijk te plaatsen.
Zelfdragende
lateien, zowel in beton als in staal, worden berekend met als uitgangspunt dat
een maximale doorbuiging van 2/1000 x L mag optreden. De stijfheid van de latei
is dus relatief klein ten opzichte van het erop rustende metselwerk.
Als de zelfdragende latei het metselwerk ook daadwerkelijk gaat dragen, zal dit
gepaard gaan met vervormingen die in het metselwerk tot scheurvorming aanleiding
kunnen geven. Eventueel kan een zelfdragende latei worden verkregen door
toepassing van gewapend metselwerk, zie CUR-rapport 98-4, "Gewapend en
Voorgespannen Metselwerk".
latei van zelfdragend metselwerk waardoor een fraaie
architectonische eenvoud ontstaat; prefab metselwerk, gewapend (petersen
tegl):
inmetselen
metselwerkwapening:
Gewapend
metselwerk
Bij toepassing van
wapening in metselwerk kan scheurvorming in dit soort situaties niet worden
voorkomen. Wel kan een betere scheurverdeling worden verkregen en kan de
scheurwijdte worden beperkt. De wapening moet dan worden aangebracht in de zones
waar de scheuren worden verwacht, namelijk bovenin de borstwering ter plaatse
van de opleggingen en onderin de borstwering in het midden van de overspanning
Extra
dilatatievoegen om vervormingen te vermijden
De vervormingen
van de binnenconstructie, en ook van alle geveldragende onderdelen die met de
binnenconstructie zijn verbonden, zullen tengevolge van temperatuurverschillen,
krimp en kruip afwijken van de vervormingen van de baksteengevel die direct op
de fundering rust. Er ontstaan daarom in de gevel verschillen in opgelegde
vervormingen die tot spanningen in de gevel zullen leiden. En daarmee ook tot
het mogelijk ontstaan van scheuren. Om dit te voorkomen wordt geadviseerd
metselwerk, dat op verschillende niveaus wordt ondersteund of dat wordt
ondersteund door ondersteuningen met een verschillende stijfheid, van elkaar te
scheiden door dilataties aan te brengen. Enkele voorbeelden van dergelijke
dilataties zijn hierna weergegeven. (Let op: dit geldt blijkbaar voor een
zelfdragende latei; bij een samenwerkende latei mogen er geen dilataties e.d.
zijn bij de opleggingen, d.w.z. links en rechts van de muuropening mogen geen
dilataties.)
Een gevelklem
is een hulpmiddel bij het vervangen van een kozijn om de rollaag
boven het kozijn te ondersteunen. Meestal worden schroefstempels
gebruikt om de rollaag te ondersteunen, maar de gevelklem vervangt deze
stempels: door boven het kozijn de Hmb gevelklem om de 700 mm te monteren en een
zevental lagen steen op elkaar te drukken wordt een (tijdelijke) latei gecreëerd.
latei van een rollaag met gevelklemmen; klik voor groter