Latei, voorbeelden

0. Voorbeelden

1. Betonlateien Samenwerkend (SA) en Zelfdragend (Z)

2. Stalen latei van Vebo of Nehobo

3. Zelfdragende latei van beton en baksteen (ZBB)
4. Voorgespannen baksteenlatei: staltonlatei en balkje / keramische lateien

5. Zelfdragende latei door gewapend metselwerk

6. Tijdelijke zelfdragende latei door gevelklemmen bij een rollaag (HMB gevelklem)

7. Lateislab tegen waterdoorslag van Mavotrans

Voorbeelden

Later ingebrachte latei, Brussel:

RVS of stalen latei(tje):

Soorten lateien

1. Betonlateien Samenwerkend (SA) van Vebo (Vebo)

Samenwerkend (SA)

De lateiconstructie wordt gevormd door de voorgespannen latei en enige lagen metselwerk.

De functie van de voorgespannen latei is tweeledig, namelijk:

1. Gedurende de uitvoering vormt de latei een onderslag waarop het metselwerk wordt aangebracht.

2. In de definitieve constructie dient de voorgespannen betonlatei voor het opnemen van de buigtrekspanningen, terwijl het hiermee samenwerkende metselwerk de buigdrukspanning opneemt.
   De schuifspanningen ten gevolge van de dwarskracht worden opgenomen door de metselmortel en het metselwerk.

Door de samenwerking tussen latei en metselwerk mogen er in de samenwerkende lagen van het bovenliggende metselwerk geen dilataties in de "dag" of lateislabben toegepast worden.

Een aantal mogelijke lateien, met en zonder waterhol:

= stortzijde = malzijde

SAR:

SA met waterhol:

SA zonder waterhol:

SA met Neus:

SA met schuinte en waterhol:

SA met schuinte en waterhol (minder hoog):

SAV:

SAV minder hoog:

Betonlateien Zelfdragend (Z) van beton, van bijvoorbeeld Vebo

2. Stalen latei (zelfdragend) van bijvoorbeeld Vebo of Nehobo

Voordelen van een verzinkt stalen of RVS latei:

• Staand metselwerk (rollaag) fungeert meestal mede als extra latei van baksteen.

• Snelle en eenvoudige montage; zonder vertraging doormetselen.

• Zelfdragende constructie.

• Geen koudebrug.

• De standaardmaten zijn uit voorraad leverbaar.

• Snelle levertijd.

• Door afwateringsprofiel goede waterhuishouding in spouw.

• Leverbaar in RAL kleuren.

Brochure stalen latei, brochure (van Nehobo)

3. Zelfdragende latei van beton en baksteen (ZBB)

De ZBB_latei bestaat uit een betonnen kern met aan de zichtzijde baksteen (voorkant en onderkant).

Voordeel van deze latei is:
- het metselwerk wordt visueel niet onderbroken door een zichtbare betonnen latei (alleen baksteen zichtbaar)
- de latei kan, door de betonnen kern) veel belasting opnemen van het muurdeel erboven. 

Meestal is keuze uit gewapend beton of voorgespannen beton. Dikte van beton + baksteen is breedte van de kop (ca. 10 cm). Omdat bij deze latei de spouw en isolatie onaangeroerd blijven, ontstaat er geen koudebrug. 
(Vroeger werd wel een vergelijkbare latei geplaatst bij garages, maar die latei was veel dikker omdat er meer gedragen moest worden. Door die extra dikte ontstond weliswaar een koudebrug die echter niet zo belangrijk was bij een garage; de garagedeur laat meestal veel meer warmte verdwijnen.) 

Vebo vermeldt o.m.: "Op de betonelementen worden steenstrips van 22 mm dikte gelijmd. De strips worden gezaagd uit de stenen die worden toegeleverd uit de partij die op de bouwplaats wordt verwerkt. De latei kan als rollaag of in strekkenverband worden gelijmd."

Brochure zelfdragende baksteen betonlatei (ZBB), standaard en maatwerk (van Vebo beton en staal)

zelfdragende baksteen betonlatei, zbb-latei (vebo beton en staal):

stalen latei met eronder een zelfdragende baksteen betonlatei (zbb-latei) (nehobo):

4. Voorgespannen baksteenlatei / keramische lateien

a. Staltonlatei
Een staltonlatei of stalton balkje is latei die bestaat uit gebakken stenen waarin de wapening voorgespannen is aangebracht.
Enkele voordelen van de staltonlatei: goedkoop, snel omdat hij gewoon meegemetseld wordt, gemakkelijk te bepleisteren terwijl er geen scheurvorming te vrezen is.
De voorbeeldfoto toont een staltonlatei van NeHoBo, waarop duidelijk de bakstenen te zien zijn, alleen zijn ze wat breder dan normale baksteen.

b. Een "baksteen"-latei zonder baksteen, maar van "gebakken steen" (keramische latei, voorgespannen)
Wat is een voorgespannen baksteenlatei?
Een voorgespannen latei, zoals hier bedoeld, is een dun prefab balkje dat in de fabriek reeds voorgespannen wordt. Holle, U-vormige bakstenen, worden daartoe in een lange rij van 100 m achter elkaar gelegd. 

In de U-vormige holte worden één of meer speciale voorspandraden of strengen geplaatst en deze worden opgespannen. Daardoor worden deze wapeningen iets langer. Hierna wordt de holte gevuld met beton. Als dit beton verhard is wordt de trekkracht weggenomen. De voorspandraden of strengen hebben nu de neiging hun oorspronkelijke lengte weer aan te nemen, maar dit wordt belet doordat ze vast zitten in het beton. Daardoor ontstaat er een drukspanning in dit beton. 
De lateien worden daarna op de juiste lengte gezaagd. Op de werf zelf wordt dit voorgespannen latei vermetseld zoals een baksteen en vormt ze de trekzone van het geheel. Na het plaatsen van een stuk kan de drukzone (metselwerk of ongewapend beton) op deze latei aangebracht worden. Het is van belang dat er een goede verbinding ontstaat tussen deze trekzone (voorgespannen latei) en de drukzone (metselwerk of ongewapend beton).

keramische lateien, voorgespannen, lengte tot 3 meter; klik voor groter (wienerberger):

baksteenlateien (staltonlateien; morssink-bouwmaterialen):

doorsnede van een baksteenlatei (nehobo):

Voordelen:

een voorbeeld van ploegsteert:

5. Zelfdragende "latei" door gewapend metselwerk

Doel

Zelfdragende lateien, zowel in beton als in staal, worden berekend met als uitgangspunt dat een maximale doorbuiging van 2/1000 x L mag optreden. De stijfheid van de latei is dus relatief klein ten opzichte van het erop rustende metselwerk.
Als de zelfdragende latei het metselwerk ook daadwerkelijk gaat dragen, zal dit gepaard gaan met vervormingen die in het metselwerk tot scheurvorming aanleiding kunnen geven. Eventueel kan een zelfdragende latei worden verkregen door toepassing van gewapend metselwerk, zie CUR-rapport 98-4, "Gewapend en Voorgespannen Metselwerk".

latei van zelfdragend metselwerk waardoor een fraaie architectonische eenvoud ontstaat; prefab metselwerk, gewapend (petersen tegl):

inmetselen metselwerkwapening:

Gewapend metselwerk

Bij toepassing van wapening in metselwerk kan scheurvorming in dit soort situaties niet worden voorkomen. Wel kan een betere scheurverdeling worden verkregen en kan de scheurwijdte worden beperkt. De wapening moet dan worden aangebracht in de zones waar de scheuren worden verwacht, namelijk bovenin de borstwering ter plaatse van de opleggingen en onderin de borstwering in het midden van de overspanning

Extra dilatatievoegen om vervormingen te vermijden

De vervormingen van de binnenconstructie, en ook van alle geveldragende onderdelen die met de binnenconstructie zijn verbonden, zullen tengevolge van temperatuurverschillen, krimp en kruip afwijken van de vervormingen van de baksteengevel die direct op de fundering rust. Er ontstaan daarom in de gevel verschillen in opgelegde vervormingen die tot spanningen in de gevel zullen leiden. En daarmee ook tot het mogelijk ontstaan van scheuren. Om dit te voorkomen wordt geadviseerd metselwerk, dat op verschillende niveaus wordt ondersteund of dat wordt ondersteund door ondersteuningen met een verschillende stijfheid, van elkaar te scheiden door dilataties aan te brengen. Enkele voorbeelden van dergelijke dilataties zijn hierna weergegeven. (Let op: dit geldt blijkbaar voor een zelfdragende latei; bij een samenwerkende latei mogen er geen dilataties e.d. zijn bij de opleggingen, d.w.z. links en rechts van de muuropening mogen geen dilataties.)

Met dank aan Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek KNB.

6. Tijdelijke zelfdragende latei door gevelklemmen bij een rollaag (HMB gevelklem)

Een gevelklem is een hulpmiddel bij het vervangen van een kozijn om de rollaag boven het kozijn te ondersteunen. Meestal worden schroefstempels gebruikt om de rollaag te ondersteunen, maar de gevelklem vervangt deze stempels: door boven het kozijn de Hmb gevelklem om de 700 mm te monteren en een zevental lagen steen op elkaar te drukken wordt een (tijdelijke) latei gecreëerd.

latei van een rollaag met gevelklemmen; klik voor groter

een gevelklem:

Met dank aan HMB profit locks & tools. 

7. Lateislabbe tegen waterdoorslag

Dubbele lateislabbe, vinylfolie (Mavotrans):