schetsontwerp, structuurontwerp, SO-fase

Het schetsontwerp of structuurontwerp is de eerste "echte" ontwerpfase in het bouwtraject. In het schetsontwerp worden verschillende schetsen gemaakt om de wensen van de opdrachtgever visueel te maken en de mogelijkheden en onmogelijkheden van het bouwproject te verkennen.

Deze fase volgt meestal op de kickoff van het project:
- een goed en gedegen gesprek met de architect
- een quick scan van mogelijke oplossingsrichtingen
- een variantenstudie (een paar varianten globaal 
- bij omvangrijke projecten en veel belanghebbenden mogelijk een soort workshop om te ontdekken wie wat wenst en wie de beslisser is.
 
In het schetsontwerp worden de hoofdvorm en de hoofdindeling van het gebouw aangegeven. "De eerste tekeningen van een ontwerp worden vaak nog met de hand gemaakt, omdat dit een stuk gemakkelijker en vrijer ontwerpt dan in de computer. Het omvat de eerste ideeën over de indeling en [eventueel] de te gebruiken kleuren en materialen."

Het schetsontwerp is een echt praatplaatje voor architect en klant. Bij kleinere projecten (woonhuis e.d.) komt het vaak voor dat architect en klant al schetsend de wensen bespreken en de mogelijkheden verkennen. Als de klant een A4-tje met 10 of 12 trefwoorden heeft waar het gebouw aan moet voldoen, dan is dat een mooi startpunt voor een praatplaatje en een schetsontwerp.
Bij grotere projecten kan de variantenstudie een begin van het traject zijn en de basis voor het structuurontwerp.
Een nevendoel van de SO-fase is na te gaan of oorspronkelijke eisen en wensen bijgesteld moeten worden.

De term schetsontwerp wordt vooral bij kleinere, particuliere opdrachten (woonhuizen e.d.) gebruikt en structuurontwerp bij grotere projecten (waar zeer veel factoren een rol spelen met vaak tegenstrijdige belangen).

In deze fase komen ter sprake (tussen haakjes een paar voorbeelden):
- de wensen van de opdrachtgever die visueel gemaakt moeten worden (eventueel via een moodboard, programma van eisen, woonwensen, "sfeer", veel of weinig inbreng architect, zeer globaal financieel plaatje, meer richten op "visie" of op ontwerp)
- de vorm die het gebouw krijgt (via de schetsen en misschien zelfs al in 3D of een animatie; hoofdvorm, bouwvolume / bouwmassa, hoofdindeling, hoofddraagconstructie, grove afmetingen)
- plattegrond en gevelaanzichten
- omgevingsfactoren van de situatie (situering of ligging perceel, woonwijk, industriële omgeving, agrarische omgeving, natuur, dichtbij wegen; bij grotere projecten bijvoorbeeld onderzoek naar de bebouwingscapaciteit van de locatie)
- mogelijkheden en beperkingen van het perceel (oriëntatie van het perceel, maximale hoogte) 
- wet- en regelgeving, richtlijnen uit ruimtelijke plannen (bestemmingsplannen / omgevingsplannen, uitwerkingsplannen, wijzigingsplannen) en de bouwverordening
- welstandscriteria
- zoeken van een goede functionele uitwerking van gewenste ruimtes en de relatie tussen die ruimtes (welke functies moeten er komen; moeten de ruimtes bij elkaar liggen; bijvoorbeeld badkamers in de buurt van de slaapkamers, een kantoor aan huis wellicht juist wat verwijderd van gezinsrumoer)
- eventueel wensen m.b.t. duurzaamheid
- eventueel de stedenbouwkundige situatie
- eventueel aanpassen programma van eisen.

Soms wordt de opdracht of een verder gesprek gebaseerd op een prijsvraag. Voordeel van een prijsvraag met de nadruk op "visie" in plaats van "ontwerp" is dat ook een startend bureau mee kan doen (je hoeft niet meteen een uitgebreide portfolio en een duur, kant-en-klaar ontwerp te hebben).

Wanneer het schetsontwerp of de opstelling van de gemeente daartoe aanleiding geven, kan het concept al een keer besproken worden met de gemeentelijke instanties.

Na goedkeuring van de opdrachtgever wordt gestart met de volgende ontwerpfase, het Voorlopig Ontwerp (Voorontwerp, VO-fase), waarin alle ontwerpbeslissingen uit het schetsontwerp samenkomen.

een handmatige schets geeft vaak ook al wat het idee is, een gezinswoning met wonderlijke indeling; klik voor groter (beelen cs architecten):

schetsontwerp nieuwbouwwoning papendrecht; klik voor groter (roest architectuur):

schetsontwerp nieuwbouwproject almere; klik voor groter (studio m architectuur):

Met dank aan o.m. Beelen CS architecten, Roest Architectuur.