bouwfragment

Een bouwfragment is specifiek een term voor een bouwelement dat bij sloop of restauratie bewaard wordt omdat het een fraai bouwdeel is of van cultuurhistorische waarde, bijvoorbeeld een mooi ornament of een beeldhouwwerk. Het echte beeldhouwwerk aan gebouwen wordt ook wel bouwsculptuur genoemd.
Onduidelijk is of bouwfragmenten vaak worden verwijderd bij sloop wordt of dat ze het lot van de sloophamer ondergaan. Als bouwfragmenten gered worden, belanden ze helaas meestal in depots waarna ze zelden weer het daglicht zien, hoogstens wanneer ze naar weer een ander depot worden verhuisd.

Het is puur zonde dat zoveel bouwfragmenten in depots komen te liggen en vooral er blijven liggen. Wat zou het straatbeeld verlevendigen wanneer elke nieuwbouwwoning een goed zichtbaar en degelijk ingebouwd oud bouwfragment heeft. Misschien zorgt het zelfs voor meer belangstelling voor het gebouwde erfgoed, voor architectuur en bouwhistorie. Natuurlijk, het geeft wat administratie, maar bewaren in depots kost waarschijnlijk veel meer. Advies is om de bouwfragmenten uitsluitend in of aan de gevel e.d. te plaatsen omdat dan nog enige controle mogelijk is.
Soms wordt inderdaad een bouwfragment hergebruikt, vaak omdat het uitzonderlijke museale of cultuurhistorische waarde heeft, maar het blijft een bijzonderheid. (Amsterdam heeft ooit het plan gehad, en wellicht ook uitgevoerd, om bouwfragmenten uit het depot onder voorwaarden af te staan wanneer die hergebuikt zouden worden.)

Voorbeelden van bouwfragmenten zijn, naast specifiek beeldhouwwerk: guirlandes, gevelstenen, klauwstukken, voluten, cherubijnen, kapitelen, zuilen, architraven, frontons, eierlijsten, hogels, cartouches, rozetten, geveltoppen e.d. (zie eventueel bij decoraties).

Voorbeelden van depots waar bouwfragmenten zich bevinden: rijksdienst voor het cultureel erfgoed, gemeentes, musea, particuliere collecties, leveranciers van oude bouwmaterialen, antiquairs. Verder zijn er soms nog bouwfragmenten in de kelders of zolders van gerestaureerde gebouwen zelf.

In Amsterdam zijn de volgende categorieën bouwfragmenten bepaald: 
- complete geveltoppen (extra waardevol)
- complete geveltoppen
- incomplete geveltoppen
- losse bouwfragmenten (extra waardevol)
- losse bouwfragmenten
- brokstukken.

Nadeel van deze vorm van categoriseren is dat het tijd en geld kost, voordeel is dat bij elkaar behorende bouwfragmenten ook weer bij elkaar hergebruikt kunnen worden, zeker als het bijvoorbeeld complete geveltoppen zijn.

bouwfragment, guirlande (foto bma, bureau monumenten en archeologie amsterdam):

ooit was er een museum waar allerlei bouwfragmenten van de st. jan kathedraal in den bosch werden bewaard (afbeelding uit bouwfragmenten)

Documentatie
- Bouwfragmenten (van Cultureel Erfgoed, 2006)

- Terug naar huis (uit Tijdschrift 2020-4 van Cultureel Erfgoed; wat er na teruggave van de bouwfragmenten gebeurt, weet echter niemand)