zakbaak

Een zakbaak is een meetinstrument waarmee het zakken van de grond vanaf het oorspronkelijke niveau wordt gemeten.
"Een zakbaak bestaat meestal uit een vierkante stalen plaat, met zijden van 2 m, met daarop een stalen buis. Bij doorgaande ophoging kan de stalen buis regelmatig worden verlengd. Door herhaalde waterpassing van de bovenkant van de baak kan het verloop van de zetting van de ondergrond worden bepaald." 

Het doel van de zakbaak is de mate van zetting (inklinking van de grond) te achterhalen bij het ophogen van de grond. Het ophogen is een methode om de ondergrond voor te belasten. Voorbelasten vindt plaats bij bv. wegenaanleg om de ondergrond te laten inklinken (verdichten) zodat, na afgraven van de belasting, een basis wordt verkregen die nauwelijks meer inklinkt. De erop aan te brengen constructie (weg, gebouw o.d.) wordt daardoor minder door zettingen geplaagd.

Zakbaken worden dus gebruikt bij het monitoren van de grondophoging: waar bevindt zich (op welk punt in de tijd) de onderkant van de ophoging? De mate van verdichting van de ondergrond geeft vaak de kwaliteit van die grond aan. Afhankelijk van de verdichting wordt de grond eventueel extra opgehoogd (tijdelijke overhoogte). Per kilometer weg worden vele zakbaken toegepast om een goed beeld te hebben van de zakkingen; bij een weg kan dat bv. om de 50 meter zijn. 
Naast zakbaken worden ook waterspanningsmeters, peilbuizen, hellingmeters (inclinometers) en controlesonderingen uitgevoerd. "Het interpreteren van de metingen is specialistisch geotechnisch werk, waarbij onder meer gebruik wordt gemaakt van computerprogramma’s."

De tijdlijn van de zetting wordt mede gebruikt om de "restzetting" te bepalen: in welke mate zal de grond nog verder inklinken? Door extrapolatie van zakbaakmetingen kan worden bepaald of aan de restzettingeis van de opdrachtgever wordt voldaan (bv. max. 300 mm 10 jaar na opleveren).

gebruik zakbaken bij een ophoging; klik voor groter! (boskalis):

voorbeeldgrafiek van ophoging en zetting (twee zakbaken); klik voor groter!:

extrapolatie van de zakbaak, van 1.000 tot 10.000 dagen; klik voor groter!:

Documentatie
- DWW wijzer 25 (RWS) (een oudje, toch leuk om te lezen)
- Proef met automatische monitoring maaiveldzettingen (Fugro)
- Alternatieven voor zakbaakmetingen (Inventec)

- D-Settlement (Deltares; vroeger heette het softwarepakket MSettle)

In de volksmond wordt soms, minder juist, gesproken over een zakbaken (meervoud zakbakens).

Met dank aan Rijkswaterstaat, Boskalis, Fugro, Deltares, Inventec.

Verg. baak, verticale drainage.

Eng. settlement staff; ook: settlement plate, settlement marker