|
|
|
|
Voorbeelden van hallenhuizen
1. Authentieke Veluwse boerderij aan de Dalenk te Loenen
Aan het fraaie kronkelige weggetje in Loenen dat leidt naar
de Loenermark ligt verscholen tussen bomen en struikgewas in een dal, één
van de oudste boerderijen van Loenen. Het is een boerderij uit de 18e
en mogelijk zelfs de 17e eeuw en daarmee meer dan driehonderd jaar oud. Tevens
is het een rijksmonument.
Van oudsher, tot 1808, behoorde de boerderij met schuur en 4,5 hectare grond toe
aan de adellijke familie Van Lamsweerde uit Nijmegen. Vreemd daarbij is dat de
boerderij geen naam heeft, althans geen die bekend is. Ondanks diverse
naspeuringen, ook in oude aktes, valt een naam voor de boerderij niet te
achterhalen. In de buurt komen wel andere oude benamingen voor van boerderijen
zoals 'Sprengenoord', 'Dalhuizen' en 'Hazedood'.
Hallenhuis
De boerderij aan De Dalenk is een typisch voorbeeld van een Veluwse
hallenhuisboerderij, een huis met een rechthoekige plattegrond, een bouwlaag en
een zadeldak met zogenaamde wolfseinden boven de voor- en achtergevel. De naam
'hallenhuis' dankt de boerderij aan het feit dat het net als bij vele
middeleeuwse kerken uit drie beuken bestaat: een hoge middenbeuk en aan
weerszijden daarvan een lagere zijbeuk. De brede hoge middenbeuk wordt inwendig
overspannen door een gebintconstructie met een zogenaamde ankerbalk. Boven de
voormalige deel was deze anker- of gebintsbalk belegd met 'slieten' of
schaaldelen waarop het hooi en het koren werden opgetast. Oorspronkelijk liepen
de ankerbalkgebinten door tot in de 'heerd'. De heerd is de centrale ruimte in
het woongedeelte. Van hieruit waren alle andere vertrekken bereikbaar. Zeer
dominerend in de heerd is de stookplaats met grote schouw, die tegen de
scheidingsmuur met de deel is gelegen.
Het dak van de middenbeuk van de boerderij is gedekt met riet, terwijl op de
zijbeuken rode, oud Hollandse pannen liggen. De buitengevels zijn van baksteen
in kruisverband, deels hersteld of vernieuwd. De voorgevel bezit behalve de
ingang met bovenlicht, vensters met 6-ruits schuiframen en luiken. In de
zijgevels bevinden zich merendeels vernieuwde of later aangebrachte vensters.
Begin jaren negentig van de vorige eeuw is de boerderij omgebouwd tot
woonboerderij, maar wel met behoud van veel van haar oorspronkelijke karakter.
 |
Legende
In de nok van de boerderij (zie de foto van de achtergevel) bevindt zich een
houten driehoek, het uilenbord. Aan dergelijke driehoeken is een legende verbonden. Een boer
had een oude vervallen boerderij en geen geld om een nieuwe te bouwen. De duivel
beloofde hem dat hij in één nacht, voordat de haan kraaide, een nieuwe
boerderij zou bouwen als hij zijn ziel aan hem verkocht. De boer stemde
noodgedwongen hiermee in.
De boerin hoorde dit en nam hiermee geen genoegen en verzon een list. Zij ging
naar het kippenhok, maakte er licht zodat de haan dacht dat het licht was en
kraaide.
Hiermee was de duivel verslagen, want er was afgesproken dat de koop niet
doorging als hij de boerderij niet voor het kraaien van de haan af had. Het
kleine stukje in de nok ontbrak alleen nog maar. De ziel was gered en de boer
had een nieuwe boerderij. Het stukje in de nok werd vlug dichtgemaakt met een
stuk hout. Sindsdien hebben veel boerderijen dit 'noodstukje' in de nok van het
dak, zo luidt althans het verhaal.
 |
Achterhuis met deeldeuren van de boerderij aan De Dalenk. Foto's: Bureau
Monumenten.
Met dank aan Apeldoorn.org (weblog voor en door Apeldoorners, de site bestaat
niet meer).
2. Hallenhuis in Slijk-Ewijk
"Mam, de kerkuiljonkies maken zo’n lawaai"
Tja, wat een verschil. Willen kinderen in de stad nog wel eens klagen over
lawaaierige buurmannen of ronkende auto’s, bij ons in Loenen is dat wel
anders. En zeg nou zelf, is het niet fantastisch om ’s avonds tegen een uur of
half elf, drie pluizige kerkuiljongen in de oude moerbei te keer te horen gaan?
Het is een luxe en een voorrecht waarvan wij, Pien, Jeroen, Floris, Wouter en
Pieter ons nog steeds terdege bewust van zijn. Het leven op het platteland in
een oude boerderij was altijd onze droomwens en is wonderbaarlijk in vervulling
gegaan.
In 1998 werden we getipt dat er in Loenen, Slijk-Ewijk een boerderij te koop
stond. Meteen gaan kijken en binnen een uur de rentmeester, die de verkoop
regelde, gebeld. Toen we de volgende dag, op een miezerige vrijdagmorgen in
november, voor het pand stonden wisten we nog niet wat ons te wachten stond. Van
buiten was de de boerderij al perfect gerestaureerd door de verkoper, Wim
Broekhuijse. Deze had het plan er zelf te gaan wonen, maar door
familieomstandigheden moest hij hier van afzien. Rentmeester Frans van Lynden
opende de voordeur en toen we binnenkwamen waren we verkocht. Dat mag vreemd
genoemd worden want er was 'niets'. En dit 'niets' was van een schoonheid die
niet in woorden valt te weerleggen, maar ik zal toch een poging doen.
Ons boerderijtype is een groot 'hallenhuis' van 18 meter lang en 12 meter
breed met een totale nokhoogte van 10 meter. Het voorhuis (Wat vreemd genoeg aan
de achterkant van de straat ligt) is bijna geheel origineel: Centrale voordeur
gaat naar betegelde gang met rechts de woonkamer en links de opkamer met de
bedsteden. Daarachter zien wij een totaal opengebroken "deel" met prachtige
oude eiken gebinten.
 |
Met dank aan Verhoeven
Parketvloeren
Jeroen en Pien Verhoeven (Verhoeven Parket b.v.)
Loenensedwarsstraat 1
6677 PM Slijk-Ewijk
0481-425940
3. Hallenhuis met zijbaander
"In de loop van de negentiende eeuw namen in Drenthe de veestapels in omvang toe
en werden de hooioogsten groter. Men wilde het hooi toen dichter bij het vee opslaan
en koos voor een hooiopslag op het laatste stuk van de deel. Omdat daardoor de deeldeur in de achtergevel werd geblokkeerd, werd die verplaatst naar een zijgevel.
Voor deze oplossing werd vooral in het zuidwesten van Drenthe gekozen."
|
|
Tekst en foto Landleven
(discl.).
