sectieltableau

Een sectieltableau is een voorstelling in tegels waarbij de tegels zó gesneden zijn dat de randen de hoofdlijnen van de afbeelding volgen, zoals het glas bij glas-in-lood gesneden is.
"In plaats van hinderlijke vierkanten die de voorstellingen op geheel onwillekeurige wijze doorsnijden, maakte de sectiel-ontwerper gebruik van de hoofdlijnen van de compositie. Volgens deze lijnen sneed hij de voegen van de tegels." De tegels zijn dus vooral niet-rechthoekig gesneden. Het zijn vaak mat uitgevoerde (niet-geglazuurde), vorstbestendige tegels die beschilderd kunnen zijn in diverse kleuren.

Sectieltableaus zijn uitsluitend door de Porceleyne Fles uit Delft gefabriceerd. Ontwikkelaars van dit procedé waren Adolf le Comte, mede-directeur van de Porceleyne Fles, en glazuurtechnicus ir. Heinrich Wilhelm Mauser. Mauser was na overleg met diverse architecten tot de slotsom gekomen dat geglazuurde tegels vanwege hun kwetsbaarheid niet erg geschikt waren voor de toepassing in gevels van gebouwen.
De nieuwe methode werd in 1900 op de Wereldtentoonstelling te Parijs geïntroduceerd en de inzending werd bekroond met een gouden medaille. 

De methode
- Het basismateriaal bestaat uit fijne witte gres (steengoed). 
- Waar nodig wordt daartoe een dun laagje in de massa gekleurd gres aangebracht, dat door en door vermengd is met de gewenste kleur. 
- De tegels worden volgens de hoofdcontouren van de ontwerptekening gesneden, waarbij ook rekening gehouden wordt met het krimpen tijdens het bakproces. 
- In de natte, kneedbare klei kunnen bepaalde bewerkingen toegepast worden, zoals het aanbrengen van schaduwlijnen door het inkrassen met boetseerhoutjes. Er kan ook meer of minder reliëf aangebracht worden of een andere kleur worden toegevoegd.
- Er zijn mat en glanzend uitgevoerde tegels van sectieltableaus bekend, soms zelfs met vergulde delen.
- Tenslotte worden de tegels op zeer hoge temperatuur gebakken (ca. 1200°C).

De Porceleyne Fles leverde de bestelde voorstelling als één geheel, waarbij de tegels al strak tegen elkaar geplaatst waren en waardoor het tableau in zijn geheel aan de gevel bevestigd kon worden.

Doordat het oppervlak geen water meer opneemt, is dit materiaal beter bestand tegen de weersomstandigheden dan de lagergestookte poreuze aardewerktegels van de concurrerende fabrieken. 
Architectonisch combineert het matte sectiel-tegelwerk beter met baksteen dan verglaasde tegeltableaus vanwege de dofheid van beide materialen. (Bij verglaasde baksteen kon een glanzende soort sectieltegels worden toegepast.)

De voorstelling
In de Jugendstil werden veel vogels en vooral florale onderdelen afgebeeld, waarbij vaak de symbolische betekenis van het onderwerp meespeelde.

sectieltableau; de randen van de tegels volgend de lijnen van de figuren op de afbeeldingen volgen; laan van meerdervoort 164-168, den haag, arch. j. olthuis, 1904; klik voor groter (copyright arno weltens):

sectieltableau; zijpendaalseweg hoek cronjéstraat, arnhem, arch. volkert lankelma & willem diehl, 1904; klik voor groter (detail foto, copyright arno weltens):

géén sectieltableau maar een tegeltableau met louter vierkante tegels waardoor het raster afleidt van de voorstelling; "tableau uit 1910 aan een gevel in den bosch, gemaakt door dorus hermsen en voorstellende hendrik i van brabant (detail van foto basvb, wikipedia):

De term sectiel is afkomstig van het Latijnse secare (snijden).
De term tableau betekent tafereel, plaat, lijst, schildering en is afkomstig van het Franse tableau (houten paneel). Een sectieltableau is een tegeltableau met vooral niet-rechthoekig gesneden tegels.

Met dank aan Arno Weltens en Royal Delft Museum.