narthex

Ook: portaal, voorhal, paradijs, voorhal; soms: nartex (zonder h). De narthex is de, meestal westelijk gelegen, toegangsruimte van (vroeg)christelijke kerken. De narthex is oorspronkelijk een gesloten ruimte, bijvoorbeeld een voorhal van een basiliek. Een narthex die open is, lijkt op een portiek. Bij jongere kerken is meestal simpelweg sprake van een portaal en niet van een narthex. Omdat de ruimte met het altaar van een christelijke kerk zich meestal in het oosten bevindt, is de toegang en de narthex in het westen.

Het doel van de narthex kan zijn:
- een ruimte die de overgang vormt van het wereldlijke naar het geestelijke; men kan even tot rust komen of zich geestelijk voorbereiden
- een ruimte die gebruikt wordt door diegenen die geen toegang hebben tot de kerkruimte zelf (mensen die nog niet gedoopt zijn of die om wat voor reden dan ook boete doen)
- een ontmoetingsruimte, waarbij men zich niet in de kerkruimte zelf bevindt en eventuele aanwezigen in de kerk niet stoort
- een fraaie entree voor de kerk, met veel beeldhouwwerk.

narthex bij de plattegrond van de basiliek van ste. madeleine, vézelay, frankrijk; klik voor groter (sacred destinations):

interieur van de narthex van de basiliek van ste. madeleine, vézelay, frankrijk, met onder meer zicht op de omvangrijke toegangsdeuren van het schip van de kerk; klik voor groter (copyright dig keur, vademecum de late middeleeuwen, uitgeverij profiel):

narthex als gedeeltelijk open ruimte, kathedraal van beaune, frankrijk; klik voor groter (hotel au grand st. jean):

De term narthex is afkomstig van het Laatgriekse woord narthex (reuzenvenkel, doosje). De overeenkomst van de narthex met een venkel zou zijn oorsprong vinden in "het portaal naar een holle stam"; het schip van de kerk is dan de holle stam. Bron Online Etymology Dictionary.

Eng. narthex