incrustatie

1. Incrusteren is het inleggen van hout met bijvoorbeeld messing, ivoor, hout in panelen, deuren, trapbomen, meubels e.d. Ook het als versiering inleggen van een muur of vloer met ander materiaal wordt incustratie genoemd.

De essentie van incrustatie is dat uit het moedermateriaal (de ondergrond, het fond) zoals een paneel of muur materiaal wordt gehaald (met een guts o.d.), en dat daarvoor in de plaats ander materiaal komt zoals ander hout, andere steen e.d. Het fond wordt eerst uitgehold, waarna meestal duurder materiaal wordt ingelegd in de uitholling. Incrustatie is dus het "zodanig vastzetten en opsluiten van een vreemd stukje materiaal of edelsteen dat het als het ware door het fond wordt opgenomen en één geheel vormt met de ondergrond". 
Bij incrustatie kan de groef met een guts gemaakt worden om het duurdere of andersgekleurde materiaal in vast te zetten. Een eenvoudiger methode om de groef te maken: met een scherp voorwerp wordt de contour van het in te leggen werk met een mes op het fond afgetekend, waarna met de bovenfrees het fond op de gewenste breedte en diepte wordt uitgefreesd.

Al in de oudheid werden meubels geïncrustreerd. In de middeleeuwen werden in de Byzantijnse en Italiaanse bouwkunst materialen zoals marmer en albast als inlegmateriaal toegepast bij incrustaties.

Incrustatie komt bij muren betrekkelijk vaak voor. Incrustatie bij muren en vloeroppervlakken gebeurt door de ondergrond in te leggen met kleurige, gepolijste stukken steen, meestal marmer of porfier, die tot een decoratief patroon worden gerangschikt. Het is niet het bekleden van de ondergrond, maar het versieren/inleggen daarvan. (Bij bekleden wordt het onderliggende materiaal bedekt met ander materiaal zonder dat er uit het fond wat wordt weggenomen. Bij marqueterie wordt weliswaar materiaal vervangen door een ander soort materiaal, maar niet uit het fond: beide materialen worden als gelijkwaardige partners op een ondergrond gelijmd, als puzzelstukjes bij een legpuzzel.)

incrustatie van lichter hout in donker hout met behulp van een guts (lee valley):

incrustatie meubels of panelen:

incrustatie van letters:

incrustatie muur:

incrustatie santa maria assunta, palermo; klik voor de volledige afbeelding:

een voorbeeld van marqueterie bij een meubelstuk (francisco rodríguez nodal):

De term incrustatie is afkomstig van het Franse incrustation, van het Latijnse incrustratio, van crusta (onder meer: korst, inlegwerk).

Met dank aan o.m. Remko Tekke en W. van Dort.

Verg. intarsia, mozaïek.

Eng. incrustation; soms: encrustation

2. Ook: omkorsting. Incrustatie is het natuurkundige proces dat een organisme of gesteente wordt bekleed met kalk of silicium o.d. dat er stevig aan vast zit (Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie).

In deze betekenis gaat het weliswaar om een laag op een ondergrond, maar het stuk organisme of gesteente "wordt ingesloten door een kalkkorst waardoor het zo vast komt te zitten dat het als het ware één geheel gaat vormen met de onderliggende laag (inkapselen, omkorsten)." Ook bij deze betekenis van incrustatie ligt het accent dus op het vastzetten en vastzitten.

Met dank aan W. van Dort.

Eng. incrustation; soms: encrustation