floatland, drijvend eilandje

Ook, meer of minder gelijke betekenis: drijftuin, drijftil, wilgenscheepje, drijvend eiland, watertuin, vlot, vlotje. De benamingen wisselen nog wel eens, ook afhankelijk van het doel van het "eilandje": voor dieren, voor biodiversiteit, voor fraai groen.
Een floatland is een drijvend eilandje met semi-natuurlijke begroeiing. Floatlands zijn kunstmatige drijftillen. Floatlands of drijftuintjes worden bijvoorbeeld gebruikt voor kleinschalige natuurontwikkeling in singels e.d. en in wateren waar geen natuurlijke oevers mogelijk zijn, bijvoorbeeld in grachten in Amsterdam en Leiden. Floatlands bieden hier een goede oplossing als rustplaats en nestgelegenheid voor o.m. watervogels.

Doel en nut van de floatlands
- nestgelegenheid en soms eetgelegenheid voor dieren op en in het water (waterdieren als eenden, meerkoeten, waterhoentjes, futen, maar ook vissen e.d.)
- een veilig gebiedje voor dieren, vooral bij kanalen en andere waters met een hoge, rechte oever (voor waterdieren, maar ook voor een dier dat in het water is gevallen)
- voor vissen geeft het op hete dagen ook een koeler plekje
- kikkers kunnen eronder hun eieren leggen (kikkerdril)
- insecten zich er in nestelen (afhankelijk van de soort planten)
- in stedelijke omgeving worden de drijvende eilandjes, samen met plantsoenen, parken, groengevels, groendaken e.d., gerekend tot het zogenoemde urban green (vooruit dan: een heel klein beetje goed voor de biodiversiteit)
- saaie, brede kanalen maar ook hoge singels krijgen een natuurlijker en vriendelijker uiterlijk 
- gunstig effect op de waterkwaliteit wordt beweerd ("waterzuivering"), maar zo'n effect is er nauwelijks tenzij het om gigantische hoeveelheden tuinen gaat en uit waterzuiverende planten (helofytenplanten) bestaat, maar die zijn misschien minder geschikt voor de meeste dieren (een mogelijk gunstig effect wordt door het afsterven van de planten in het water waarschijnlijk tenietgedaan).

Let op
- leg de tuintjes niet onmiddellijk aan de waterkant (dan kunnen honden en mensen er nog steeds gemakkelijk op en verstoren de dieren waar de eilandjes voor zijn)
- zorg er voor dat de tuintjes ook in de winter nog wat natuurlijk groen tonen (anders zijn het van oktober tot mei alleen maar kale takkenbossen)
- floatlands hebben onderhoud nodig (tijd, kosten).

floatland; klik voor groter (foto van hall larenstein):

• Constructie van de eenvoudige floatlands

• Soorten planten

• Onderhoud

• Andere benamingen

• Leveranciers

• Documentatie

Constructie van de float
Er zijn verschillende manieren om een floatland te maken. Belangrijk voor de constructie van een float is o.m.:
- de planten moeten wortelen in het water, dus de bodem moeten een open structuur hebben
- stevigheid (zodat eventuele golfslag de float niet aantast; de waterdynamiek van de locatie speelt hier een rol)
- het drijfvermogen moet in staat zijn de toenemende biomassa te kunnen dragen
- er moeten voldoende aanhechtingspunten zijn voor gewassen
- de float moet toegankelijk zijn voor dieren (geen hek eromheen)
- er is (nog) geen verbinding met de bodem van het water.

Let in ieder geval ook op het volgende:
- leg de floatland met een soort anker aan de bodem vast (maar houd wel rekening met stijgen/dalen van de waterspiegel anders wordt het een onderwatereiland, dus een touw/kabel langer dan de hoogste afstand bodem-waterspiegel)
- laat de floatland niet aan wal komen (bij zeer lage waterstand of geen gebruik maken van een anker; dieren en planten op het floatland lopen gevaar als honden en mensen op het eilandje kunnen komen)
- gebruik voor het "gezicht" allerlei soorten planten, dus niet alleen planten die in de zomer groen zijn, maar ook in de winter (anders is soms alleen het karkas van de floatland te zien en dat staat al snel heel kaal en knullig)
- bij omvangrijke floatlands, bijvoorbeeld meer dan 5x5 m2, hoort er tussen het eilandje en de bodem van het water minimaal 50 cm water vrij te blijven, omdat anders de vegetatie eronder kan gaan rotten; bij langwerpige floatslands speelt dit minder omdat daar toch meer stroming en zontoetreding kan zijn. 

Een float kan gemaakt zijn van o.m.:
- een sandwich van gaas die gevuld is met al of niet dood plantenmateriaal, met kokosmatten of met kunstmatige substraten zoals steenwol
- drijfmatten van wilgentenen
- kunststof modules.

"Het is gebleken dat de frames van de floats die een betere ondersteuning hadden (drijvers aan zowel de voor- als achterkant) hoger in het water lagen, en dit kwam de vegetatiegroei ten goede."
Ook kunnen er onderlinge verbindingen tussen de eilandjes gemaakt worden. Dieren kunnen zo stapsgewijs naar de diverse floatlands en de oever, hoewel ook dieren waarschijnlijk graag "een micro-eilandje voor zichzelf" hebben.

Soorten planten e.d.
Planten die zich goed hebben gehandhaafd in/op een floatland zijn:
- gele lis, hoge cyperzegge, rietgras, kattenstaart, kalmoes en grote waterweegbree (deze lijken bestand tegen een plaats met meer waterbeweging of dynamiek)
- riet, grote lisdodde en liesgras zijn meer geschikt voor rustiger water (die waarschijnlijk minder bestand zijn tegen dynamiek). 
- ook worden genoemd: wolfspoot, echte valeriaan, engelwortel, watermunt, moerasandoorn, koninginnekruid, harig wilgenroosje, waterscheerling, waterzuring, kattenstaart, dotterbloem en bitterzoet.

Ook is het mogelijk over een groter gebied, bijvoorbeeld in het IJsselmeer of het Markermeer, voedsel te produceren op drijvende eilanden op het water.

Onderhoud
"Bij de beplanting moet rekening gehouden worden met het beheer, soorten die minder vaak of helemaal niet gemaaid hoeven te worden verdienen de voorkeur omdat het maaien op locaties verder van de oever vandaan vaak een kostbare zaak is. Wellicht is het mogelijk, het maaien volledig achterwege te laten." 
"Voor de stedelijke woonomgeving is een goed beheer van floatlands essentieel: slecht beheerde floatlands zien er niet uit door zwerfvuil en kapotte of half gezonken constructies."
Onderhoud van floatlands vindt meestal plaats door de eigenaar van het water. Er kunnen afspraken gemaakt worden met buurtbewoners maar wanneer de actieve bewoners verhuizen, is het met het onderhoud gedaan. En bedenk dat de floatlands er in de winter altijd kaler uitzien.

Andere benamingen
Andere namen voor de kunstmatige eilandjes zijn drijftuinen, drijftuintjes, drijftillen, wilgenscheepjes, drijvende eilandjes. (Overigens, een til is een plank, plank over de sloot, houten bruggetje.)
Een watertuin is vooral een Amsterdams begrip, niet bedoeld als eilandje maar als bruikbare tuin op het water, voornamelijk bij woonboten."
De term floatland is geen Engelse benaming voor een dergelijk stukje losgeraakt land dan wel een kunstmatige variant daarvan. Waarschijnlijk is de term door een Nederlander verzonnen om wat meer "body" aan een vlotland te geven. De term vlotland zou op een goede manier weergeven dat het een natuurlijk stuk land is (vlotgekomen of losgekomen van het hoofdland), maar dat het ook een kunstmatig eilandje kan zijn (op basis van een vlot, een eenvoudig plat vaartuigje). 
Floatlands in stedelijke omgeving behoren tot wat wel eens urban green wordt genoemd. 

Kritische noot
Koeien op een ponton, een floating farm als zogenaamd groene boerderij, is bouwkundig en planologisch wellicht interessant (kun je als "innoverende" stad weer eens in het nieuw komen), maar verder waanzin, zeker als er ook nog koeien in het water vallen. Dat een Rotterdamse wethouder dit doorgedrukt heeft en dat de Rijksoverheid, Albron, Vitam en Picnic hieraan meewerken, is niet alleen wonderlijk maar vooral zorgelijk. Denkt men alleen maar aan sensatie, macht, in het nieuws komen?

Leveranciers
Er zijn verschillende bouwers / leveranciers van drijvende eilandjes:
- Aqua-Flora^® Floatlands (ontwerp en bouw van kleine én grote floatlands)
- Helkantplant (ontwerp en bouw floatlands, groendaken e.d.)
- Urban Green (ontwerp stadsgroen).

Documentatie
- Floatlands in het Noordzeekanaal (Floatlands als ondersteuning van de Ecologische Hoofd Structuur)
- Drijvende tuinen

Andere zaken die het leven of overleven van dieren vergemakkelijken, zie hulpmiddelen t.b.v. dieren.

floatland, boerenwetering amsterdam (foto martin soesbergen):

een omvangrijk floatland op weg naar zijn bestemming in rotterdam alexanderpolder (aqua-flora floatland van nautilus ecosolutions):

het floatland van de foto hierboven op zijn positie; de paaltjes met gaas ertussen zijn tijdelijk nodig om de flora van floatland een kans te geven aan te groeien (aqua-flora floatland van nautilus ecosolutions):

vaste "eilandjes" in een "slotgracht" rond nieuwbouw-appartementen; eenden e.d. zijn veilig voor honden; in de boom op één van de eilandjes zijn nestmogelijkheden voor andere vogels (foto joostdevree):

eilandje voor de eenden met op de achtergrond een muziektent in het plantsoen; ansichtkaart nieuwe grancht, purmerend (ansichtkaartenbeurs):

floatland in de lente, toch al bezet door meerkoet en eend; omdat watervogels nog wel eens ruzieën om een broedplaats (vooral meerkoeten) geven méér maar kleinere floatlands verschillende soorten watervogels betere broedkansen; kanaal leidse rijn, de meern; klik voor groter   (foto joostdevree; floatland van helkantplant):

floatland, met gaashekken om de vegetatie een kans te geven of tegen watervogels eenden, ganzen e.d. om andere volgels een kans te geven een vlot te bevolken...? (foto werner toonk):

floatlands als nesten (foto verkademeisje):

meerkoetenpaartje veroverde een fontein (foto joostdevree):

verschillende natuurlijke "floatlands" door grote, afgevallen takken; klik voor groter (foto joostdevree):

dit is toch iets anders dan een drijftuintje: een floating food farm voor voedselproductie op water (wageningen universiteit):

Voor bouwen van waterwoningen (woningen op het water) zie o.m. Balance d'eau.

Met dank aan o.m. Helkantplant, Hogeschool Van Hall Larenstein, Ministerie van I en W, Gem. Zoetermeer, Werner Toonk, Verkademeisje.