enfilade

(Uitspraak ongeveer: anfielaad.) Een enfilade is in de bouwkunde een aaneenschakeling van kamers die naast elkaar liggen en waarbij geen gang aanwezig is om toegang tot de kamer te hebben; de deuropeningen van de kamers geven toegang tot de naastliggende kamers en alle deuropeningen liggen in elkaars verlengde.
Het "progrès en majesté" schrijft voor dat de vertrekken in belangrijkheid (en rijkdom) toenemen naarmate men door de enfilade loopt.
 
Het nut van de enfilade is:
- de bewoonbare ruimte in de kamers is zo groot mogelijk, omdat er geen aparte ruimte voor een verbindingsgang nodig is
- wanneer alle deuren open staan, geeft een doorkijkje door de deuropeningen een aardige indruk van de grandeur van het gebouw
- grotere aantallen gasten of bezoekers hoeven zich niet door een smalle gang te wurmen maar kunnen zo van kamer naar kamer geleid worden
- de deuropeningen zijn meestal dicht bij de vensters gesitueerd, waardoor niet alleen de bewoonbare ruimte zo groot mogelijk is, maar bij het doorlopen van de kamers ook de looproute zoveel mogelijk licht ontvangt
- "men" heeft altijd zicht op wie van de ene kamer naar de andere kamer gaat, omdat men vaak door een aantal kamers moet gaan (in een tijd waarin men elkaar minder goed vertrouwt, kan dat een gevoel van veiligheid geven; een bezoeker moet door vele kamers gaan voordat hij de slaapkamer van de hooggeplaatste bereikt).

Het grote nadeel is natuurlijk dat je door een aantal kamers moet lopen voordat je bij de gewenste kamer komt. Om die reden waren de eerste kamers op een verdieping vaak de meer algemene kamers en aan het eind lagen de slaapkamers. In het Loo lag bijvoorbeeld aan het einde van een serie kamers de slaapkamer van Anna Paulovna prinses van Oranje (waar dus niemand doorheen liep om naar andere kamers te komen). Bedenk overigens dat ook de slaapkamer regelmatig werd gebruikt voor overleg e.d. en pas laat in de avond als slaapvertrek.
Er wordt beweerd dat de Eerste Kamer zo genoemd werd omdat deze "dichter bij de kamer van de koning lag" dan de Tweede Kamer.

De enfilade is ontstaan in de paleizen van de Barok en werd ook toegepast in de neo-klassieke perioden daarna. 

Bij musea e.d. wordt de enfilade nog steeds vaak toegepast, vooral omdat veel bezoekers zich dan gemakkelijk door het gebouw kunnen begeven en er meer zicht is op wat bezoekers doen.

doorkijkje bij de deuropeningen van een enfilade van versailles (nest studio):

paleis het loo met een aantal kortere enfilades; de hoekkamers bovenin de afbeelding zijn meer privé omdat zij slechts één deuropening hebben; klik voor groter:

De term enfilade is Frans voor aaneenschakeling (enfiler is aaneenrijgen), bijvoorbeeld salles d'enfillade, salons en enfillade, un enfilade de chambres.

Eng. enfilade