dodekop

Ook: Spaaans rood, caput mortuum. Dodekop is een rood, roodbruin of roodpaars pigment bestaande uit ijzeroxide (Fe2O3, colcothar) en kleiaarde. Dodekop bevat zure bestanddelen die het roesten bevorderen. Naast toepassing in verf werd dodekop ook veel gebruikt om afwerklagen in cementspecie donkerrood te kleuren. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is dodekop niet giftig. De naam dodekop (caput mortuum) is mogelijk afkomstig van de dodenakkers in China waar deze stof vandaan zou komen. Een andere afkomst kan de grillige dodekopachtige vorm zijn van het overblijfsel, bij het fabriceren.

Dodekop bestond er in meer varianten, bijvoorbeeld de rode dodekop of Spaans rood (afkomstig uit Malaga in Spanje) en de paarse dodekop, een restproduct uit de ijzerertsindustrie (bevat meer ijzeroxide). Wanneer muren met witkalk worden bestreken waaraan een rood pigment is toegevoegd, wordt dit rooiselen genoemd (zoals met zwarte pigmenten zwartsel, met gele pigmenten geelsel en met blauwe pigmenten blauwsel wordt genoemd).

In de 18e eeuw werden kozijnen e.d. wel eens met de "kleur" paarsdekkend bruin geverfd, een mengsel van dodekop en zwart.
Dodekop werd als poeder ook gebruikt om te polijsten; met vilt en dodekop werd glas helder en doorzichtig gemaakt (na ruwslijpen en fijnslijpen met andere materialen).

Met dank aan Piet Hoekman bouwkundig advies, Zaans Industrieel Erfgoed, Amsterdamse binnenstad, Lucien van Valen.

Foto's o.m. Van der Pigge. 

Eng. colcothar