1. Ook:
dookijzer of toogijzer. Een toognagel of dookijzer is een puntige ijzeren pen waarmee twee houten delen
tijdelijk aan elkaar verbonden werden. De term "toog" is,
in deze betekenis, verwant aan
"dook". Vandaar dat ook
wel gesproken werd over dookijzers.
Na het (gedeeltelijk) inslaan van het dookijzer werd door het gat in
de kop eventueel een tweede dookijzer gezet om de eerste te kunnen
draaien en zo de verbinding strakker en exacter te zetten. Daarna
werden de definitieve pennen in het raam gebracht (zie onder betekenis
2) en de dookijzers
verwijderd. Door het gat in de ijzers konden zij in een beugel
bijeengehouden worden.
toognagels aan een beugel, dookijzers:
een manier van het tijdelijkgebruik van toognagels bij een pen-gat-verbinding:
De afbeeldingen zijn afkomstig uit een boek over gereedschappen van
A. Rauwerda.
Verg. toog.
Verg. hakkelbout (die juist permanent
op zijn plaats moet blijven, terwijl de toognagel een tijdelijke functie heeft).
2. Een toognagel of toogpen is de stalen of houten pen die er voor zorgt dat de
pen van de pen-en-gat-verbinding
op zijn plaats blijft. Deze toognagel blijft permanent bevestigd.
Waarschijnlijk werd deze aangebracht nadat alle verbindingen eerst tijdelijk
waren vastgezet (zie onder betekenis 1).
Tegenwoordig moeten verbindingen gelijmd worden, vroeger gebeurde dat
met de toognagel of (bij deuvels)
met de deutel. Bij monumenten mag
de toognagel gebruikt worden omdat deze het verwijderen van delen van
een houten constructie vergemakkelijkt.
Men schijnt van een (ijzeren) toognagel en een (houten)
toogpen te
spreken.