smuiger

Ook: smuigerd. Een smuiger is een brede en diepe schouw uit de Zaanstreek, vaak bekleed met tegeltjes met bijbelse voorstellingen. Aan de bovenkant is de smuiger voorzien van een naar voren welvende kuif om zoveel mogelijk warmte de kamer in te brengen en te houden. De ijzeren vloerplaat (vuurplaat) werd ook gebruikt voor verwarming van de voeten. Toen er nog open vuur op de grond was, werd om de vuurnis steeds een gietijzeren haardplaat geplaatst om de tegels of stenen van het muurwerk achter en naast het vuur tegen de hitte te beschermen, maar vooral om de warmte op te vangen en weer uit te stralen.

Doel van de smuiger is:
- de warmte vast te houden die de kachelpijp/schoorsteen afgeeft en die warmte af te geven aan de omgeving
- de trek in de schoorsteen te bevorderen.

De Bijbelse tegels werden nagemaakt uit zogenoemde platenbijbels. Vooral het werk van Pieter Hendriksz Schut en Jan Luiken werd door de tegelschilders nagevolgd. "Schut vervaardigde de bijbelillustraties van Visschers prentbijbel, naar de bijbelillustraties van Mattheüs Merian de Oude. Schut graveerde de 233 prenten van Merian na in het koper, zodat de uiteindelijke afdruk in de prentbijbel van Visscher het spiegelbeeld was van het origineel. Deze prentbijbel staat dan ook beter bekend als de Schutbijbel. De eerste druk moet rond 1650 zijn uitgekomen."
"Bijbelse afbeeldingen waren populair, maar bijvoorbeeld ook landschappelijke motieven, guirlandes met vogels en druiven, kat en hond, vaasvormen en bloemboeketten, boerin met koe en boer met paard, gekooide vogels en verbeeldingen van de zinnebeelden geloof, hoop en liefde." 


de plaats van smuiger, kuif, hoogje, vuurplaat;
klik voor de volledige afbeelding (monumentenwachtnl):


smuiger in haar omgeving (zaanwiki):


bouw van een nieuwe smuiger en met betegeling (joop westra metselwerken, assendelft):


De term smuiger komt van het werkwoord smuigen (roken, rook afgeven, smeulen; maar ook: zich kruipend tegen iets aandrukken), een vormvariant van smuiken, denk aan het Engelse (to) smoke; bron Zee-egel en Etymologiebank.

Met dank aan MonumentenwachtNL, ZaanWiki, AgriWiki, Scheveningen toen en nu, Joop Westra metselwerken.