modelboerderij

1. Een modelboerderij is een boerderij die geheel volgens de eisen van theorie en praktijk is ingericht, waarbij het uitoefenen van het boerenbedrijf niet alleen zo economisch mogelijk is uitgewerkt, maar ook "voor het leveren van op hygiënische wijze gewonnen melk van gezond vee". Het gaat dus, naast goede huisvesting voor de boer, ook bijvoorbeeld om het verbeteren van de melkproductie: gefilterd water voor de koeien, de melk koel houden tot die werd opgehaald, vloeren en muren die snel en goed zijn schoon te maken e.d. Tegenwoordig zou ook het welzijn van de boerderijdieren daarbij een rol behoren te spelen.

Het woord "model" betekent voorbeeld, het gaat dus om een boerderij die als voorbeeld dient voor andere boerderijen.

De term modelboerderij wordt niet vaak meer gebruikt. Met het ook op de huidige megastallen als "modelboerderijen" lijkt de term eerder cycnisch gebruikt te worden dan als lichtend voorbeeld van wat men onder een boerderij zou willen verstaan.
Soms wordt nog wel over een modelboerderij geschreven, maar dan gaat het vaak over "goede voorbeelden" in ontwikkelingslanden.


modelboerderij uit 1909 (historisch centrum overijssel):


Het verhaal over modelboerderij in Spoolde (historisch centrum overijssel)
"De modelboerderij werd officieel geopend op 10 mei 1909. Van 3 tot 7 mei 1909 was de boerderij gratis te bezichtigen.
In 1908 hadden de heren J.W.J. baron de Vos van Steenwijk, bewoner van Frisia State (Ruiterlaan 7), en C.J.A. Greven, wonende op huize Schellerberg, aan architect M. Meijerink de opdracht gegeven een modelhoeve te bouwen 'voor het leveren van op hygiënische wijze gewonnen melk van gezond vee'.
Het geheel bestond uit een riante woning met daarvan gescheiden een groot, koepelvormig bijgebouw waarin de hygiënische stal was gevestigd. Bovendien was er een ondergronds lokaal waar de melk werd verzameld, gezeefd en afgetapt in flessen. In deze ruimte werden de flessen melk bewaard in koelbakken met stromend water tot ze de deur uitgingen.
Voordat het melkvee een plaatsje kreeg in de betegelde stal (voor 27 koeien) stond het enige tijd in de quarantaine-stal. Die werd geventileerd met behulp van roosters en een luchtkoker. Ten behoeve van een snelle en grondige schoonmaak waren de vloeren van terrazzo en de muren betegeld.
Overal was warm en koud water beschikbaar. Alles werd er dus aan gedaan om de melk zo hygiënisch mogelijk te kunnen winnen. De melk werd regelmatig chemisch en bacteriologisch onderzocht en in hoofdzaak afgeleverd aan de beide ziekenhuizen en gerenommeerde horeca-bedrijven in de stad." (Deze melk was niet voor de gewone man omdat zij aanzienlijk duurder was dan de "normale" melk.)

In 1972 was sprake van verdergaande mechanisering van de boerderij tot modelboerderij in een filmpje van het Polygoon-journaal (dat hier helaas niet te zien is, maar wel via Beeld en Geluid is te bestellen): "Minister P.J. Lardinois van Landbouw toont collega's uit de EEG een model landbouwbedrijf in Biddinghuizen, dat geheel gemechaniseerd is. De koeien worden mechanisch gemolken en de koeien krijgen krachtvoer uit een apparaat."


modelboerderij in kenia (dutch dream):


De term "model" (voorbeeld) in modelboerderij is afgeleid van het Franse modèle (id.), Italiaanse modello (id.), uit het Latijnse modulus (maat), een verkleiningsvorm van modus (maat, maatstaf, voorschrift, regel); denk aan de woorden mode (voorschrift, regel) en module (maat); bron Etymologiebank.

Met dank aan Cultureel Erfgoed en C. Schotte (Pijnacker-Noordorp).

Zie eventueel boerderij voor allerlei typen boerderijen.


2. Een modelboerderij is een model van een boerderij, dus een miniatuurboerderij, bijvoorbeeld toegepast bij modelspoorbanen.


modelboerderijen, boerderijen op schaal ho, 1:87 (peter dillen):