waterpas

1. Een waterpas is een instrument om na te gaan of iets zuiver horizontaal of verticaal staat. In de horizontale versie namelijk: "evenwijdig aan de oppervlakte van stilstaand water". 
De eerste foto toont de gebruikelijke vorm (hoewel deze waterpas ook voor verticaal waterpassen geschikt is door het luchtbelletje links op de afbeelding). 
De tweede foto toont de paalwaterpas om een paal verticaal en horizontaal waterpas te zetten.
Tegenwoordig wordt vaak een laserwaterpas gebruikt (derde foto).

Een zeer nauwkeurig instrument is bijvoorbeeld de Sokkia SDL30M met automatisch berekenen van doorgaande waterpassingen met een nauwkeurigheid van < 0,6 mm voor 1 km heen en terug; ook bijvoorbeeld voor vlakheidscontrole van vloeren. De Sokkia DSL1X Digital Level laserwaterpas heeft zelfs een nauwkeurigheid van 0,2 mm.

Een slangenwaterpas wordt bijvoorbeeld gebruikt als de afstand tussen twee punten (daken van huizen o.d.) wat groot is: een lange, doorzichtige tuinslag of een lange tuinslang, gevuld met water, met aan elk uiteinde een verbreding met maatverdeling. Met de slangenwaterpas is het mogelijk om het hoogteverschil tussen twee punten te meten, of om ervoor te zorgen dat de waterspiegel in het ene uiteinde even hoog is als de waterspiegel in het andere uiteinde.

Waterpassing is het opmeten van hoogteverschillen tussen twee of meer punten met een waterpas en vaak een baak.
Vloerwaterpassing is het opmeten van de scheefstanden t.o.v. de horizontaal van de vloer(en) in een pand. Vloerwaterpassing is een hulpmiddel bij het bepalen van de zakking.

traditionele waterpas met luchtbelletjes *) om horizontaal en verticaal "waterpas" (zie betekenis 2) na te gaan:

paalwaterpas; kenmerken: "voorzien van elastische band en magneetstrips; nauwkeurigheid 1mm/1m"; klik voor groter (toolstation):

laserwaterpas, digitaal, sdl30m (meetconsult):

laserwaterpas, compact model (toolprofessional):

laserwaterpas, waterpas, handylaser magnum; klik op afbeelding voor brochure (laserliner):

smartphone-app, waterpas, ihandy, app voor smartphones (hier iphone):

slangenwaterpas, merk rubi (tegelzetshop):

Zie ook loodrei, schietlood, totalstation.

^*) Voor bouwgrapjes "Joh, haal eens een belletje voor de waterpas!" zie bouwmoppen.

Eng. levelling instrument, leveling instrument (Am.); timmermanswaterpas is carpenter's level; roterende waterpas is rotating laser level

2. Waterpas is ook de benaming voor exact horizontaal. Bijvoorbeeld "waterpas aangebrachte planken".
Waterpas is hier een bijwoord. Als bijvoeglijk naamwoord wordt waterpas niet meer gebruikt (vroeger bijvoorbeeld: waterpasse ligging).

Eng. waterpas zijn is to be level; waterpas maken is to level