pergola

Een pergola is een combinatie van zonwering buiten en meestal een "groene" bedekking. Een pergola is vaak onderdeel van een terras.
Meestal is de pergola opgebouwd uit staanders (palen, pilaren) en liggers (horizontale balken, planken of latten) waarlangs en waarover bijvoorbeeld een groenvoorziening groeit. 

Pergola's zijn vaak bevestigd aan huis of schuur, maar bij een omvangrijke tuin kan ook aan een vrijstaande pergola een rustige schaduwplek geven.

Zonwerend materiaal
- als groen kan men kiezen uit bladverliezende of bladhoudende (vaak wintergroene) klimmers of struiken; 
denk eraan: bladhoudend is niet hetzelfde als groenblijvend; de term bladhoudend wordt meestal gebruikt voor planten die in de winter een droog bruin blad houden; clematis is een soort met zowel bladverliezende als bladhoudende variëteiten; vraag altijd bij de bloemist na of de plant werkelijk bladverliezend of wintergroen o.d. is want er zijn veel variëteiten!;
bladverliezend zijn o.m. klimhortensia, kamperfoelie (gedeeltelijk wintergroen), trompetklimmer (campsis), wilde wingerd, winterjasmijn, bepaalde variëteiten van de bosrank (clematis); 
groenblijvend (ook in de winter) zijn o.m. de klimop (hedera), Toscaanse jasmijn (Trachelospermum jasminoides), Spaanse jasmijn (Jasminum grandiflorum, half-wintergoen), kamperfoele (groenblijvende soort zoals lonicera henryi), bosrank (clematis armandii) 
- lamellen, al of niet bewegend zodat in de winter of een donkere zomer iets meer zon kan doordringen
- doek, opvouwbaar om meer te bieden dan louter een zonwerend dek.

Meestal is er een plantaardige, klimmende bedekking/begroeiing als zonwering. Voor de wat grotere pergola is soms een snelgroeiend gewas aan te bevelen zoals de bruidssluier ("architectentroost").
Er zijn ook hedendaagse pergola's met een aluminium skelet.

Voordelen van een pergola
- in de zomer schermt de bedekking de zon af en brengt daarmee koelte op het terras en voor een deel ook in het huis
- geeft wat meer privacy (tegen inkijk van boven en gedeeltelijk van achter)
- met bladverliezend groen: in de winter zijn er geen bladeren waardoor de zon voor een groot deel toch op het terras kan schijnen en in huis kan doordringen
- een plantaardige bedekking: is wat landelijker (romantischer, authentieker) en geeft nog wat meer koelte dan een niet-plantaardig dek  
- een aluminium pergola: vergt nauwelijks onderhoud, rot niet.

Nadelen van een pergola
- plantaardige bedekking: kan stof, vallend gebladerte en insecten geven
- hout van palen en balken / latten vergt onderhoud (verven, beitsen) en kan op termijn gaan rotten
- met bladhoudend groen of lamellen: in de winter is elk straaltje zon welkom en een bladerdek of lamellen aan de pergola houdt veel zon tegen.

Fundering
Als fundering kan een grote schroeffundering of een betonpoer worden toegepast waaraan de staanders worden bevestigd (afbeeldingen zie verderop). Een schroeffundering vergt waarschijnlijk minder tijd dan funderen met een poer.
Laat het uitvoeren van de werkzaamheden bij voorkeur over aan een vakman.
Stappenplan globaal (met dank aan o.m. Schroeffunderingshop en Rijpex pergola's en overkappingen): 
- Bepaal de locatie van de staanders.
- Vooraf: houd de gewenste hoogte van de voet van alle staanders in de gaten. De hoogte van die voet van de staanders van de pergola is meestal overal dezelfde.
- Bij een schroeffundering: draai de schroef de grond in tot de gewenste diepte is bereikt (de gewenste hoogte van de voet van de staander van de pergola). Zorg ervoor, ook tijdens inschroeven, dat de bovenkant van de schroeffundering horizontaal staat, controleer af en toe met een waterpas.
- Bij een betonpoer: graaf een gat van 2 tot 3 keer de breedte van de poer. Vul de onderkant van het gat met een forse tegel (die het gehele gat vult) of een laagje ophoogzand, voor de benodigde stabiliteit. Plaats de betonpoer in het gat en zorg dat de kop horizontaal staat. Vul het gat rondom de poer op met aarde en druk dit stevig aan. (Vul voor extra stevigheid eventueel het gat rondom met snelbeton, druk het aan beton aan en laat dat uitharden voordat verdergegaan kan worden. Denk er wel aan dat het zo ontstane blok beton moeilijker verwijderd kan worden.)
- Bereid de paal voor. Boor een gat in het midden van de onderkant van de paal. Dit gat is bedoeld voor het draadeind van de betonpoer, zodat deze stevig in de paal past.
- Bevestig de paal. Zorg ervoor dat het draadeind van de kop van schroeffundering / plaat-van-betonpoer door het gat in het midden van de onderkant van de paal komt en gebruik eventueel een stelplaat om de verbinding tussen paal en fundering te zekeren.
Vooral bij een omvangrijke pergola en bedekking van veel bladeren, dicht bij elkaar staande lamellen of een groot doek maakt een goede fundering de pergola stabieler. 

klik op de meeste afbeeldingen voor groter een grotere pergola met "moerbalk en kinderbalken" en bedekt met begroeiing:

eenvoudige, romantische pergola met subtiele staanders:

"pergola" met louvredak (lamellen) als zonwering (tuintekeningen):

zonwering met aluminium staanders en liggers en opvouwbaar doek als zonwering (vente-unique):

wonderlijke pergola:

schroeffundering, mogelijke fundering van de staanders van een pergola (schroeffundering shop):

betonpoer-fundering, mogelijke fundering van de staanders van een pergola (rijpex pergola's en overkappingen):

De term pergola is ontleend aan het Italiaanse pergola (vooruitstekend dak, begroeid raamwerk, prieel), uit het Latijnse pergula (uitbouw van een huis, raamwerk), waarschijnlijk een afleiding met verkleiningsachtervoegsel van pergere (voortzetten, doorgaan), gevormd uit per (door, over) en regere (richten, regeren). Bron Etymologiebank. 

Zie eventueel leilinde, buitenruimte, groengevel, zonwering.
Verg. afdak, gazebo, luifel, patio, pergola, prieel, serre, terras, veranda.