|
|
|
|
1.
Ook: tekenaap. In
de tijd dat het maken van een vergrote of verkleinde kopie geen gemeengoed
was werd een pantograaf gebruikt om een tekening te vergroten of te
verkleinen. Dit hulpmiddel bij het tekenen heeft de vorm van een
parallellogram. Meestal was de pantograaf van hout of metaal, later
kunststof. Soms is de pantograaf voorzien van een
maatverdeling.
De tekenmachine heeft de pantograaf vervangen.
De
tekeningen hieronder geven e.e.a. weer: om een vergrote of verkleinde afbeelding
te maken van een origineel volg je met de eerste "pen" het origineel
waardoor de kopie vanzelf ontstaat door het potlood op de tweede pen.
hier wordt een verkleinde kopie gemaakt; met de storchenschnabel zoals de pantograaf in het duits wordt genoemd; klik voor groter (docu + design daube zürich):  |
een gedetailleerde afbeelding van een pantograaf; klik voor groter (bron: johann merken, liber artificiosvs alphabeti maioris, oder: neu inventirtes kunst-, schreib- und zeichenbuch, deel 2, plaat 29; mülheim am rhein, 1785, kopergravures van heinrich cöntgen; met dank aan anna de haas en universiteit van amsterdam, bijzondere collecties, kl 08-426):  |
hier wordt een vergrote kopie gemaakt (office essentials):  |
een voorbeeld van een pantograaf:  |
Graveermachines kunnen op hetzelfde principe gebaseerd zijn: aan
de hand van bijvoorbeeld een groot gipsen model van een munt wordt zo een
verkleinde (vaak scherpere) moedermunt gemaakt, waarmee munten worden
geslagen. Als de moedermunt is versleten, wordt een nieuwe moedermunt
gemaakt.
Het woord pantograaf is letterlijk een "allesschrijver"
(alles-tekenaar), gevormd van
het Griekse pan, de tweede naamval van pantos (alles)
en het achtervoegsel graaf van het Griekse graphein (inkrassen, schrijven,
afbeelden).
De term aap van tekenaap is afkomstig van het na-apen (namaken) wat je
met een pantograaf doet.
Eng. pantograph (soms: pantagraph);
Du. Storchenschnabel (het model zoals op de eerste afbeelding; vanwege de gelijkenis met de snavel van een
ooievaar)
2. De harmonicavormige stroomafnemer van trein en tram wordt ook pantograaf genoemd.
pantograaf is stroomafnemer; hier tweebenige en éénbenige pantografen (wikipedia):  |
