ruit

1. Een ruit is een stuk vensterglas, glazen plaat, elke afzonderlijke glasplaat in een raam deur van een venster in een muur (muuropening van raam of deur). De benaming is afkomstig van de oorspronkelijke "vlakke" glasproductie waar uit een grote ronde glasplaat kleinere glasplaatjes in de vorm van ruiten werden gesneden. 
Vensterglas werd oorspronkelijk als schijf geblazen, een soort ronde glasplaat. Daaruit werden met een soort pook ruitvormige stukjes gesneden, omdat op die wijze het gunstigst gebruik werd gemaakt van de cirkelvormige structuur en het minste afval ontstond (zie de tekening geheel onder met in het midden de aanhechting van de blaaspijp). Omdat de ruiten vrij klein waren, zo'n 9 tot 12 cm, werden ze meestal als glas-in-lood verwerkt.

Oorspronkelijk werd het vensterglas gemaakt in zich steeds verplaatsende werkplaatsen. In een kleine oven werd een mengsel van kalk, potas of soda en zuiver wit zand gesmolten bij een temperatuur van ongeveer 1100 graden C. Als brandstof voor de oven werd beukenhout gebruikt. Was het bos rond de oven opgebrand dan werd de glasmakerij verplaatst. Door metalen aan het mengsel toe te voegen en dit samen te smelten kreeg men gekleurd glas.
Na een wijziging in de fabricagewijze in de 16e eeuw werden in hoofdzaak rechthoekige glasruiten gemaakt. Door de verbeteringen van de fabricagetechnieken kon men steeds grotere ruiten maken, maar de naam is nog steeds afgeleid van de meetkundige figuur, die het stukje glas oorspronkelijk had.

glasproductie met een ronde glasplaat als halfgabrikaat (glaspunt):

de ruiten die uit een ronde glasplaat werden gesneden, met in het midden de aanhechting van de blaaspijp:

De herkomst van het woord ruit is onzeker. Mogelijk hetzelfde woord als het Middelnederlandse rute (wijnruit), een Latijns leenwoord dat teruggaat op het Griekse rhut (wijnruit). De uiteinden van de viertallige gele bloemen van deze van oorsprong Zuid-Europese plant vormen tezamen een ruit. Bron Etymologiebank.

Met dank aan Piet Hoekman bouwkundig advies.

Zie glas voor meer gegevens.

Eng. diamond; glazen ruit is pane of glass, glass pane; beslagen ruit is steamed-up window, misted-up window; kapotte ruit is broken window, broken pane; glazen inzetten is to glaze; loszittende ruit is loose windowpane 

2. Een ruit is een meetkundige vorm bestaande uit vier paarsgewijs evenwijdige lijnen van gelijke lengte, waarbij de hoeken geen 90 graden zijn. Een "vierkant die een beetje omgevallen is". Zie de afbeelding hierboven.

Eng. rhombus (zie ook rombisch dakschild), lozenge