Rationalisme (Nederland 1900-1910, Italië ca. 1920-1940)

Een belangrijk kenmerk van deze bouwstijl in Nederland is de dragende constructie van baksteen. Het Rationalisme is een reactie op de neostijlen van eind 19e eeuw. In Nederland is het rationalisme een voorloper van het Modernisme: de rechte lijnen en strakkere vormen zijn weliswaar aanwezig, maar het is allemaal nog zeer weifelend (nog driehoekjes, boogjes en baksteen in plaats van rechte lijnen en beton).

Op de foto's de Beurs van Berlage (bouw gereed 1903). In dit gebouw van Hendrik Petrus Berlage waren oorspronkelijk vier beurzen ondergebracht: de goederen-, chippers-, graan- en effectenbeurs. Het marteriaalgebruik is voornamelijk baksteen. Enkele elementen als lateien en hoekoplossingen zijn uitgevoerd in natuursteen. De overspanningen van de grote ruimtes van de beursen zijn gerealiseerd met stalen vakwerkbogen. De voormalige graan- en effectenbeurs zijn in de periode van 1988 tot 1992 aangepast voor uitvoeringen van het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest.

Het Rationalisme in Italië is van een andere soort, iets later in de 20e eeuw, maar veel meer Modernisme. Het Rationalisme in Italië kenmerkt zich door:
- de rede (niet de ervaring telt, maar het verstand)
- rationeel gebruik van middelen: vermindering van het bouwvolume tot eenvoudige hoofdvormen (geen individuele uitingen, sober)
- de hoofdvormen geven ordening in het straatbeeld (niet het passende of het éénmalige of de unieke vorm).

Een voorbeeld van het Italiaans Rationalisme is het Casa del Fascio in Como (1932), van de architect Guiseppe Terraghi: binnen een kubusachtig gebouw van vier lagen zijn kantoorruimten rond een hal in het blok ondergebracht (de hal is open voor grote manifestaties). 

rationalisme in italië, casa del fascio, como, architect guiseppe terraghi; klik voor groter:

Beurs van Berlage en omgeving via Google Maps.

Eng. Rationalism