Een
lift is een meer of minder verticaal transportmiddel om goederen of personen naar verschillende niveaus te brengen.
Meestal bestaat een lift uit een cabine of kooi die in een schacht op
en neer bewogen wordt; verder is er meestal een tegengewicht en
elektronische besturing.
Liften
zijn te onderscheiden naar verschillende gezichtspunten: autolift,
beddenlift, bouwlift, cabinelift (kooilift), goederenlift, huislift, hydraulische
lift, industrielift,
kettinglift, kleingoederenlift, mastheffer, ladderlift,
mindervalidenlift,
paternoster, personenlift, platformlift, schaarlift, spindellift,
tractielift, traplift / hanglift, ziekenhuislift.
Combinaties van de diverse soorten zijn uiteraard mogelijk, omdat de
lift vanuit meer gezichtspunten benaderd kan worden, bijvoorbeeld wat
vervoerd wordt (personen) en de aandrijving (tractielift), of een een
manier van "omhoog brengen" (platformlift) en een gesloten
kooi (cabinelift).
- Wat vervoerd wordt Personenlift, goederenlift (vrachtlift),
mindervalidenlift (invalidenlift), kleingoederenlift (dossierlift,
spijzenlift, spijslift, kleine goederenlift, bijvoorbeeld in
restaurantkeukens), autolift, industrielift (bijvoorbeeld speciaal
explosieveilig), scheepslift (schip plus water in een bak),
verhuislift (ladderlift; om verhuisdozen en
grotere goederen te verplaatsen), ziekenhuislift (of beddenlift,
speciale grootte e.d. vanwege vervoer van zieken op bedden).
- Toepassing Goederenlift, personenlift, goederen/personenlift (winkel,
magazijn), bouwlift, jumplift, mindervalidenlift (bij entree of bordes, minder
dan 3 meter hoog), platformlift (meer dan 3 meter hoog), woonhuislift,
ziekenhuislift (beddenlift), verhuislift (ladderlift), shuttlelift (snelle lift met
weinig stopplaatsen), panoramische lift (bijvoorbeeld glazen kooi en schacht).
- Methode van hijsen (soorten aandrijving, zie afbeelding rechtsboven) Tractielift: een kabel aan de bovenzijde van de cabine of kooi, katrol
bovenaan en tegenwicht aan andere zijde.
Hydraulische lift of elektro-hydraulische lift: één of meer cilinders bewegen de liftkooi door oliedruk;
verschillende typen mede afhankelijk van de plaats van de motor bijvoorbeeld
rugzak of
tandem, over
het algemeen kleinere hoogten mogelijk dan tractieliften, 25 m als
maximum hydraulisch. Een bijzonder type is een schaarlift (schaarheftafel, heftafel,
laad-en-los-lift). Een mastheffer is
een eenvoudige vorm van een hydraulische lift met één cilinder
(mast).
Trommellift: bij een trommellift worden de hijskabels opgewonden en afgewonden
rond een trommel. Hier is geen tegenwicht nodig. Trommelliften worden niet meer
toegepast omdat deze onveilig zijn (als de elektromotor niet op tijd wordt
stilgezet, schijnt het dat de kooi tegen het plafond kan botsen).
Spindellift en tandheugellift: bij de spindel- en tandheugelliften klimt
de kooi via een mechanische installatie langs de geleiding omhoog.
Vacuümlift: een vacuüm boven de kooi zuigt de kooi omhoog.
Verhuislift (ladderlift, schuine stand van een baan waarover een
bak schuift; mobiele lift). Paternoster (continue keten van kooien die
door twee schachten een langzame rondgaande beweging maken; soort
inspringlift; verboden omdat wetgever de paternoster onveilig vindt).
Kantellift (soort bouwlift).
- Veiligheid Pas nadat Elisha Otis een vangmechanisme ontwierp waarmee het vallen van de
kooi door kabelbreuk vermeden werd, is de lift vaker toegepast. Een demonstratie
van zijn systeem in 1852, waarbij Otis de kabels van de kooi waarin hij stond
liet doorhakken en de lift al zeer snel tot stilstand kwam, bleek de doorbraak:
door de lift kon men ook overgaan tot (hogere) hoogbouw.
In Nederland werd in 1929 door een aantal bedrijven die liften bouwden de Nederlandse
Vereniging voor Liftnijverheid opgericht die voor veiligheidsvoorschriften
pleitte, waarna landelijke veiligheidseisen werden opgesteld. Liften worden
periodiek gecontroleerd. Zie verder bij het Liftinstituut.
- Liftomhulling
Met betrekking tot de "omhulling" van de lift kan onderscheid worden
gemaakt in schachtlift (cabinelift, gesloten kooi) en "open" lift (platformlift,
kantellift, kettinglift, schaarheftafel, traplift e.d.). Architectonisch zijn
transparante liften soms interessant, vooral aan de buitenzijde van een gebouw;
in dat geval is een zogenoemde machinekamerloze lift aan te bevelen, waarbij de
techniek in de liftschacht wordt weggewerkt.
- Deuren Toegangen aan welke zijde(n), handmatig (draaideur), automatische telescoopdeur (tweedelig, van één zijde van de opening naar de andere zijde),
automatisch centraal openend (beide deuren vanuit het midden, bij meer dan twee panelen per deur
telescopisch), systeem van de fabrikant of vrij op de markt verkrijgbaar (van low-cost tot
heavy-duty, bijvoorbeeld Selcom);, met/zonder fotocel.
- Tableaus algemeen Een tableau is een gebied waar knoppen
e.d. , vandaalbestendig, grootvlak, braille-opschriften voor blinden, vanuit een invalidenwagen de
knoppen bedienen, van fabrikant of vrij op de markt (bijvoorbeeld Schäfer, Kronenberg).
- Kooitableau
Verdiepingknop (naar welke verdieping vervoeren), standaanwijzing (op welke verdieping bevindt de lift zich), alarmknop met schel, spreekluisterverbinding (spraakmodule), knop "deur langer open houden", knop "deur versneld
sluiten", signaal bij bereiken van gewenste verdieping,
ventilatie aan/uit.
- Schachttableau (op de verdieping)
Richtingpijlen (gewenste verdieping is boven of onder de huidige, lift
moet naar boven of naar beneden), signaal bij aankomst van de lift,
standaanwijzing op de verdiepingen (wel/niet het etagenummer waar de
lift zich bevindt via een venster zichtbaar op alle verdiepingen).
- In geval van nood Naast alarmknop, alarmschel en spreekluisterverbinding:
noodverlichting, een batterij of UPS (Uninterruptable Power Supplies, een accu
noodvoeding voor korte tijd) zodat de lift bij stroomuitval nog naar
de dichtstbijzijnde verdieping of naar de begane grond kan, 24-uurs toezicht via spreekluisterverbinding of
telefoon (telebewaking), een "vang" aanbrengen als de snelheid van de kooi groter is dan een bepaalde waarde,
toepassing van buffers in de liftput
- Besturing en regeling Hoeveel en welke liften werken gekoppeld, welke liften
vallen hier buiten (bijvoorbeeld een beddenlift in een ziekenhuis voor vervoer
van patiënten), systeem van de fabrikant of vrij op de markt
verkrijgbaar (bijvoorbeeld Böhnke), hoeveel en welke besturingsopties zijn
beschikbaar als standaardopties om zelf door klant te bepalen (zgn.
individuele configuratie), softstart- en softstop-mogelijkheid (het
zgn. "uitrijden" en "inrijden" van de liftkooi op
de verdieping), verlengde deurtijd (bijvoorbeeld bij een verzorgingshuis), detectoren op automatische deuren (sensoren om ongewenst
contact met de deuren te voorkomen).
Eventueel toegangscontrole door bijvoorbeeld pin-code, kaartlezer of
sleutelschakelaar.
- Materialen
Materiaal van de schacht, liftkooi, vloer en deuren (bijvoorbeeld rvs, gelakt
staal of glas).
- Diversen, technisch Snelheid: meestal 0,4 tot 1,6 m/s, zeer hoge torens 2,5 tot 10 m/s.
Met/zonder put, met/zonder dakopbouw, met/zonder
machinekamer. Nauwkeurigheid waarmee de lift bij de gewenste verdieping stopt.
Stroomvoorziening: meestal 400 V (230 V soms mogelijk). Hefvermogen in kg en aantal personen.
Hefhoogte in meter. Maximaal aantal stopplaatsen. Maximaal aantal ritten per uur,
bijvoorbeeld 180 (tractie) of 30-60
(hydraulisch).
- Diversen, procedureel en kosten Grenzend aan woonruimten betekent dat een stillere lift
nodig is. Wordt voldaan aan alle eisen uit het Bouwbesluit en de regels
mbt.
liften (alle door normen verplichte documenten bijvoorbeeld certificaten,
liftboek, gebruikershandleiding). Bouwkundige eisen aan de omgeving van de lift.
Kosten van 20 jaar onderhoud. Aanschafkosten van een lift, bij
aanwezige schacht, zijn bijvoorbeeld 10.000 euro plus 10.000 euro per
stopplaats. Het is ook mogelijk een lift te leasen waarbij onderhoud
en vervangen van onderdelen inclusief is. Een lift moet regelmatig
gekeurd worden door een bevoegde keuringsinstantie, bijvoorbeeld Aboma,
het
Liftinstituut en Veturo
liftkeuringen.