axiale aanleg

Een bouwwerk waarbij een duidelijke (lange) middenas herkenbaar is, is een gebouw met axiale aanleg, bijvoorbeeld een basiliek. Vaak is er sprake van symmetrie wanneer van axiale aanleg gesproken wordt. 
Axiale indeling kan:
- de samenhang tussen verschillende achter elkaar gelegen gebouwdelen benadrukken
- een zichtlijn bieden (de ogen worden getrokken naar de verte of, bij meer zichtlijnen, juist naar de wijdte)
- een hiërarchie aangeven (in tegenstelling met een centraal aangelegde bouw).

De as staat symbool voor een "lineair centrum". De axis mundi (wereldas) is de as waarom alles draait en vormt zo de symbolische verbinding tussen aarde en hemel, wereld en onderwereld, het zichtbare en het onzichtbare. Bijvoorbeeld een boom, heilige berg en kolom hebben door hun asvorm soms de symboliek van een axis mundi. 

Het plein van de Sint Pieter in het Vaticaan heeft een duidelijke middenas (echter, de kerk van de Sint Pieter is een voorbeeld van centraalbouw): 

st.pieter plein, rome; klik voor de locatie in google maps:

De term axiaal is afkomstig uit het Latijnse axis (as, wagenas) en -alis dat het een bijvoeglijk naamwoord maakt; bron Etymologiebank.

Eng. axially planned