Een
bouwwerk waarbij een duidelijke (lange) middenas herkenbaar is, is een
gebouw met axiale aanleg, bijvoorbeeld een basiliek. Vaak is er sprake van symmetrie wanneer van
axiale aanleg gesproken wordt.
Axiale indeling kan:
- de samenhang tussen verschillende achter elkaar gelegen gebouwdelen
benadrukken
- een zichtlijn bieden (de ogen worden getrokken naar de verte of, bij meer
zichtlijnen, juist naar de wijdte)
- een hiërarchie aangeven (in tegenstelling met een centraal
aangelegde bouw).
De
as staat symbool voor een "lineair centrum". De axis mundi (wereldas)
is de as waarom alles draait en vormt zo de symbolische verbinding tussen aarde en hemel,
wereld en onderwereld, het zichtbare en het onzichtbare. Bijvoorbeeld een boom, heilige
berg en kolom hebben door hun asvorm soms de
symboliek van een axis mundi.
Het plein van de Sint Pieter in het
Vaticaan heeft een duidelijke middenas (echter, de kerk van de Sint
Pieter is een voorbeeld van centraalbouw):