isolatie

Isolatie is elke vorm van "afzondering", in de bouw in het bijzonder van warmte of koude en van geluid en andere trillingen. Isolatie werkt pas goed als er zeer goed op de detaillering wordt gelet: een kier tussen isolatieplaten of dekens verlaagt het energievoordeel van isolatie en kan condensatie geven in de constructie. Isolatie behoort tot de basiselementen van een energiezuinige woning.

Thermische isolatiematerialen (warmte-isolatie) hebben zeker niet altijd óók goede geluidsisolerende eigenschappen. (Voor isolatie van geluid, zie vooral het artikel over geluidsisolatie met een Excel-sheet over geluids- en warmte-isolerende materialen, en voor warmte-isolatie eventueel de materialen genoemd bij de warmtegeleidingscoëfficiënt.)

Voorbeelden met detailtekeningen van isolatie van een dak; de volgorde van boven naar beneden behoort te zijn: dakpannen, panlatten, dakbeschot, dampdoorlatende laag, isolatie, dampdichte laag (dampscherm). 

Het dampdichte dampscherm moet aan de warme zijde van het pakket komen omdat anders mogelijk condensatie in het isolatiemateriaal kan optreden.
Voor de berekening van de warmteweerstand van een constructie van een spouwmuur met isolatie en het temperatuurverloop, zie bij R-waarde.

Een interessante methode om te isoleren is die van Foamglas (cellulair glas, schuimglas), met een hoge drukweerstand en ook voor isolatie van bijvoorbeeld kelders omdat foamglas waterdicht is.
Een andere flexibele manier om bijvoorbeeld betonvloeren van de begane grond aan de onderzijde te isoleren (en een stukje opgaand werk, eventueel het bovenste deel van  fundering) is het spuiten (spray-en) met polyurethaan (pur). Let wel op dat er bij het spuiten van pur giftige stoffen vrijkomen. Als er toch met pur gespoten moet worden, is het het beste als mens en dier een tijdje niet in de woning vertoeft! Icynene isolatieschuim is blijkbaar toegestaan als PUR spuiten verboden is.

Na-isolatie van spouwmuren is na aanvankelijke problemen wel verbeterd, bijvoorbeeld door het toepassen van polystyreenparels. Zie verder bij na-isolatie.

Een multi-foil-isolatie is een deken met verschillende lagen, zoals een warmteweerkaatsende laag, waardoor soms de isolatielaag dunner kan worden. 
Het multi-foil-isolatie-merk Airflex moet theoretisch goed isoleren (Airflex 50 mm levert volgens de beschrijving een Rc van 2,6 m2K/W, hoewel geen onafhankelijk rapport beschikbaar is.
Let op of de door de leverancier vermelde isolatiewaarden ook werkelijk gehaald worden: het product Actis Triso Super 9+ heeft volgens een TNO-rapport geen R-waarde van 5,6 maar van gemiddeld 1,7... (1,5 toegepast bij het dak en 1,9 toegepast bij gevels; vonnis).

Drukvaste isolatie
Voor een aantal toepassingen is drukvaste isolatie nodig: isolatiemateriaal dat de erop uitgeoefende druk beter op kan vangen, bijvoorbeeld voor terrasdaken, kelderwanden, zwaarbelaste vloeren en parkeerdaken. 
Isolatie van kelderwanden en -vloeren wordt perimeter-isolatie genoemd.

Vacuümisolatieplaat heeft de hoogste isolatiewaarde (VIP, VIP-panel, VIP-paneel)
"Kingspan Optim-R vacuüm isolatie is dé oplossing voor situaties waarbij de ruimte zeer beperkt is. Met een extreem dunne dikte en een isolatiewaarde die tot wel vijf keer beter is dan andere traditionele isolatiematerialen, levert OPTIM-R een significante verbetering in thermische prestaties." (Optim-R documentatie 2020.)
Kingspan Optim-R is een vacuümisolatieplaat met een λ-waarde van 0,007: een dikte van 6 cm geeft al een R-waarde die bij een passiefhuis hoort (R = d/λ = 0,06/0,007 = ca. 8,5 m2 K / W).
Zie eventueel verder bij VIP-paneel.

Perimeter-isolatie
"Perimeterisolatie betreft alle isolatie aan de buitenzijde van bouwdelen die in direct contact staan met de grond, zoals bijvoorbeeld kelderwanden en keldervloeren."

Vocht
Vocht en isolatiemateriaal gaat vaak niet goed samen. Isolatiemateriaal dat vochtig is, isoleert slechter. Sommige isolatiematerialen zetten uit wanneer ze overmatig vochtig worden (bijvoorbeeld poreuze materialen en die met houtvezels of cellulosevlokken), waardoor koudebruggen ontstaan en eventueel hout in de gevel te vochtig kan worden. Vocht kan gelijmde materialen (platen) laten delamineren; pas eventueel WBP-plaatmateriaal toe (Water Boiled Proof). Houtachtig plaatmateriaal moet eigenlijk altijd geventileerd worden en eventueel van dilataties worden voorzien (moet kunnen uitzetten). Bescherm muurvoeten en kolomvoeten tegen optrekkend vocht.

Trillingen
Ook trillingen kunnen in gebouwen overlast geven en kunnen voor een groot deel "geïsoleerd" worden. "Trillingen van verkeer (treinen, vrachtwagens e.d.) blijken met eenvoudige platen EPS (piepschuim) in de grond, tegen de fundering, namelijk tot 80 procent van de hinderlijke trillingen door verkeer (vrachtwagens, bussen, trams, treinen e.d.) of bouwactiviteiten tegen te houden. Dat concludeerde Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam op basis van laboratorium- en praktijkonderzoek (Bouwwereld)."

Verschillende materialen en samenstellingen voor thermische (en soms akoestische) isolatie:

minerale isolatiematerialen glaswol, steenwol, cellulair glas, vermiculite korrels, perliet-korrels, multipor; klik voor groter (icedd):

kunstschuimen geëxtrudeerd polystyreen xps, geëxpandeerd polystyreen eps, polyurethaanschuim pur, polyisocyanuraat pir; klik voor groter (icedd):

isolatie icynene spuitschuim watergedragen, toegestaan wanneer pur verboden is; keuze uit open en gesloten celstructuur (open-cel icynene lite is dampopen); bijvoorbeeld voor zolders, muren, vloeren; brochure (icynene):

resol hardschuim met sponning (kingspan):

natuurlijke isolatiematerialen cellulose, kurk, wol, houtvezel, hennep; klik voor groter (icedd):

textiel: métisse, thermische en akoestische isolatieplaat uit van niet meer herdraagbare kleding (textiel), ook op rol verkrijgbaar (dubomat) en eco-coustic cotton bestaat voor 85% uit gerecyclede textiel (katoen) vezels aangevuld met polyestervezels (akoestiekwinkel):

hennepblok (kalkhennepblok; 80% hennep, 11% hydraulische kalk, 9% luchtkalk) als isolatiemateriaal, ook geluidsisolerend; klik op afbeelding voor het technisch informatieblad (isohemp):

kurk tussen kokosvezels (kurkfabriek van avermaet):

samengestelde isolatiepanelen  beton + xps, stalen sandwichpaneel + pur, gipsplaat + isolatie; klik voor groter (icedd):

aerogel isolatie met aerogel, volgens de leverancier 2 tot 8 maal beter isolerend dan de concurrentie...(λ-waarde ca. 0,0135; leveranciersopgave; bluedec):

diverse recticell eurowall heeft een messing-groef (tand-groef) systeem waardoor een betere sluiting ontstaat:

youtube-filmpje over het verwerken van hardschuim spouwmuurisolatie;  klik op de afbeelding voor het filmpje (kingspan):

voorbeeld van een spouwmuur bij een raamkozijn:

nadeel van dik isolatiemateriaal en daardoor (in dit geval althans!) een te kleine luchtspouw;  het isolatiemateriaal kan vochtig worden als het buitenspouwblad verzadigd is van water bij langdurige regenval, de isolatiewaarde is dan geringer en het binnenspouwblad kan ook vochtig worden (wat uiteraard altijd vermeden moet worden); isolatie in plaatvorm (met eventueel nog een hogere isolatiewaarde zoals bijvoorbeeld pir) zou hier beter op zijn plaats zijn geweest:

thermografische scan van slecht geïsoleerde bouwdelen (groenhuis): slechte isolatie bij de spouw en schoorsteen:

Voorbeelden van isolatie:

isolatie van een hellend pannendak:

isolatie en vocht; pannendak, dampdoorlatende folie, spouw met luchtvocht, isolatiemateriaal, dampremmende folie; klik voor groter (mg meuwissen gerritsen):

isolatie hellend dak met prefab isolatiepakket, eventueel met zonnepanelen, bijvoorbeeld isobouw slimfix reno bij een renovatie; klik voor een detailopname van een slimfix reno systeem (isobouw):

isolatie van een plat dak met houten balken, warm dak; klik voor groter:

isolatie van een plat dak met houten balken, koud dak; klik voor groter:

isolatie kruipruimte met schelpen:

isolatie van warme en koude leidingen met bijvoorbeeld rockwool teclit:

Documentatie
- Isolatieboekje met allerlei vergelijkingen tussen isolatiematerialen (van Kingspan Unidek)

- Youtube-filmpje: Eenvoudig verwerken van hardschuim spouwmuurisolatie (van Kingspan)

- Renovatie plat dak met Rhinoxx (van Rockwool)

- Prijslijst Rockwool 2019

- Isolatie bij een passiefhuis (van SBR)
- Isolatie van historische gebouwen (van Cultureel Erfgoed)

- Isolatie met drukvaste Ytong Multipor (zowel aan binnenzijde als aan buitenzijde toe te passen, dus zeer geschikt bij renovaties; van Xella)

- Wärmedämmstoffe in der Anwendung (van Jackon Insulation)

- Een interessant document over geluidswering van de Bouwkundeafdeling van de TU Delft

- Over na-isolatie (na-isoleren én ventileren; Evelien Willaert, Jeroen Meeusen)

- Historische isolatiematerialen (van Cultureel Erfgoed)

- Multi-foil Airflex Expert-50 documentatie (van Isolatie123)

- Aerogel Bluedec (van Bluedec)

- Aerogel Spaceloft (van Aerogel)
- Isolatiematerialen Traditioneel  

- Isolatiematerialen Plantaardig  

Op Isolatie123 staan de vele manieren van isoleren met Airflex duidelijk aangegeven en te bestellen.

Producenten van isolatie voor bijvoorbeeld dakelementen of sandwichelementen zijn o.m.: 
- Isobouw

- Isovlas

- Kingspan/Unidek

- Rockwool

- Unilin

Het woord isolatie (isoleren) is ontleend aan het Franse isoler (afzonderen), uit het Italiaans isolato (vrijstaand, letterlijk (geconstrueerd) als een eilandje) afgeleid van isola (eiland), dat ontwikkeld is uit het Latijnse insula (eiland); bron Etymologiebank.

Met dank aan o.m. MG Meuwissen Gerritsen Isolatie, ICEDD en GT-Foam.

Zie ook bijvoorbeeld blower door test (luchtdichtheid, luchtdichtheidsmeting), thermografie (infraroodfoto), geluidsisolatie, gevelisolatie (buitenzijde), geluidsabsorptie, dubbelglas, glaswol, steenwol, polyurethaan (PUR), polyisocyanuraat (PIR), randisolatie, bodemafsluiter, perimeter-isolatie, voorzetraam, voorzetwand en meer informatie over spouwmuurisolatie bij Verbouwkosten.

Eng. (van elektriciteit, geluid, thermisch) insulation, insolation material; isolatie aanbrengen is to fit insulation, to insulate;
(van verontreinigde bodem) isolation