ijzerzandsteen

IJzerzandsteen is een natuursteen. Het is een fijnkorrelige, roodbruine, ijzerhoudende zandsteen die gewonnen werd (en wordt) in Oost-Vlaanderen. "IJzerzandsteen is ontstaan uit glauconiethoudende zanden die tijdens het Tertiair (Mioceen) in zee zijn afgezet. Nadat de zee zich had teruggetrokken, ca. 5 miljoen jaar geleden, verweerde het donkergroene glauconiet en het vrijgekomen ijzer sloeg als donkerbruin ijzeroxide (limoniet) in diepere lagen neer. Het in diepere lagen neerslaand ijzer werkte als een 'cement' dat de zandkorrels als het ware aan elkaar plakte. Zo ontstond de ijzerzandsteen."

IJzerzandsteen is vooral in België in het verleden vaak toegepast als bouwsteen, speciaal voor kerken, maar ook als ijzererts, dus voor de productie van ijzer. Voor restauraties van gebouwen met ijzerzandsteen wordt het nog wel een toegepast. Er zijn echter problemen met de verkrijgbaarheid van goede ijzerzandsteen. België is op zoek naar groeves om aan de vraag naar goede ijzerzandsteen te voldoen.

IJzeroer (moerasijzersteen, eigenlijk simpelweg "oer") en ijzerzandsteen zijn verwant aan elkaar, maar ijzeroer is op een andere manier ontstaan: door humuszouten en oxidatie ontstond in het moerassige zand een harde ondoordringbare laag (podzol) met ijzerzouten, waardoor steeds ijzeroxide kon neerslaan. Waarschijnlijk heeft ijzeroer meer bestanddelen ijzeroxide. IJzeroer werd vooral gebruikt als ijzererts en rond 1900 om het kolengas in de gasfabrieken te zuiveren.
IJzeroer werd ook toegepast als bouwsteen om muren of funderingen te bouwen; ijzeroer is zeer hard en vrijwel waterdicht. Dat gold zeker vóór 1200 toen baksteen nog niet gangbaar was. Vooral in het oosten van Nederland bevonden en bevinden zich dikke banken ijzeroer niet te diep in de ondergrond. Bijvoorbeeld de kerk van Hardenberg en de Romaanse basiliek van Oldenzaal hebben een fundering en, naast zandsteen, muurwerk met blokken ijzeroer. "De combinatie van ijzeroerblokken en veldkeien voor funderingen is het gebruikelijkst." Ook de stadsmuur van Hardenberg, in kistwerk, is een mooi voorbeeld van ijzeroer.

klik op de afbeeldingen voor groter ijzerzandsteen, st. martinuskerk met ijzerzandsteen (rood), weezemaal, belgië:

verzagen van een brok ijzerzandsteen ten behoeve van restauraties (door monument n.v., vision on technology vito):

ijzeroer, de roestbruine kleur is goed zichtbaar, deel van de stadsmuur van hardenberg (stichting historische projecten hardenberg):

Documentatie
- IJzerzandsteen, een ijzersterke troef voor Noord-Hageland (van Regionaal Landschap Noord-Hageland)
- Pagina over ijzerzandsteen (van De Belemniet)

Met dank aan De Belemniet, Vito Vision on Technology en Regionaal Landschap Noord-Hageland.

Verg. zandsteen.

Eng. ironrich sandstone