afschuiven, afschuiving

Afschuiven is het verschijnsel dat een deel van een talud van een grondlichaam langs een meestal halfcirkelvormig glijvlak naar beneden schuift en zo een ernstige verzwakking van het grondlichaam tot gevolg heeft. Een grondlichaam is een uit grond bestaande verhevenheid, bijvoorbeeld een dijk, aarden vestingwal, landhoofd. Wanneer het grondlichaam een barrière vormt tegen het water, kan afschuiving tot een dijkdoorbraak leiden. 
Afschuiven is een faalmechanisme van dijken.

Als de gronddeeltjes voldoende wrijving hebben, kan een evenwichtstoestand ontstaan en vindt geen afschuiving plaats (zie bij natuurlijk talud). 

Afschuiven, waarbij de samenhang (cohesie) van de gronddeeltjes verzwakt of verbroken wordt,  kan o.m. veroorzaakt worden door:
- teveel water dringt in het grondlichaam, bijvoorbeeld bij langdurige hevige regenval
- teveel water stroomt over het grondlichaam, waardoor de gronddeeltjes aan de voet van het binnentalud (aan de landzijde) hun samenhang verliest
- teveel water vindt een weg onder het grondlichaam door; dit wordt piping genoemd, er loopt kwelwater onder de dijk door
- langdurige droogte verbreekt de samenhang tussen de deeltjes: het poriënwater dat aan de samenhang van de grond bijdraagt, is in deze situatie grotendeels verdwenen
- de massa op het grondlichaam is ter plaatse te hoog waardoor (langzaam) water uit het grondlichaam wordt geperst en de samenhang van de deeltjes verandert, bv. bij aanleg van een weg voor zwaar verkeer op een dijk die daar niet voor bedoeld is
- de samenhang van de deeltjes is te gering, bijvoorbeeld bij een zandlichaam met een dunne laag veen met gras (bij een zandlichaam zonder veenachtige toplaag, bv. bij wegenaanleg, is geen sprake van afschuiven van een pakket grond maar van wegspoelen van de toplaag).

afschuiving bij resp. het binnentalud (polderzijde van de dijk) en het buitentalud:

situatie voor en na afschuiven, waarbij de rode lijn het glijvlak aangeeft; klik voor groter:

afschuiven is een vorm van een hellingsproces:

Met betrekking tot een dijkdoorbraak door afschuiving is een interessante opmerking van o.m. Deltares: "De kans dat een dijk bezwijkt is voor een aantal faalmechanismen te verminderen door de dijk te verbreden. Het afschuiven van een talud hoeft niet tot bezwijken van de dijk te leiden als de dijk zo breed is dat er een voldoende breed stuk blijft staan. Een een bredere dijk is een betere dijk."

Documentatie
- Hoe sterk is mijn dijk (Deltares)
- Constructies tegen faalmechanisme (Dijkversterking Bergambacht en Ammerstol)
- Actuele sterkte van dijken (Aalbers en Hermes)

Met dank aan o.m. Deltares  en Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard. 

Zie ook bij piping, haakweerstand, erosie (hellingsproces), afzanden, geotextiel, graft, permeabiliteit (doorlatendheid), bsa-granulaat, schuifspanning, dijkbewaking.

Eng. to slide, to slip; bezwijken door afschuiving is shear failure; afschuivingsvlak (glijvlak) is shear plane