Romaans (1000-1300)

De Romaanse bouwstijl, van de 10e tot het midden van de 13e eeuw, wordt gekenmerkt door:
- dikke, zware muren
- de muren zijn spaarzaam gedecoreerd (lisenen en spaarvelden met rondboogjes)
- kleine ramen met rondboogvensters (de ramen zijn vaak hoog aangebracht om tocht te vermijden; bij het koor vaak lager aangebracht om licht op het altaar te laten vallen)
- de ramen zijn vaak in spaarvelden aangebracht
- muraalbogen
- geen of weinig steunberen (de muren zijn dik genoeg)
- soms de aanwezigheid van één of meer hagioscopen (laagvensters).

"Bij deze bouwstijl werd voortgebouwd op de constructies van de Romeinen, met massieve stenen muren. Er worden drie perioden onderscheiden: de eerste met houten kappen, de tweede met stenen gewelven en de derde met hogere muren en minder gesloten muurwerk". De gewelven waren tongewelven en (later) kruisgewelven.

Bekende Romaanse kerken in Nederland zijn de Sint-Servaasbasiliek en de Basiliek van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (beide in Maastricht) en de Pieterskerk en Janskerk (beide in Utrecht); zie ook de Lijst van Romaanse bouwwerken in Nederland op Wikipedia.

In Engeland wordt de Romaanse bouwstijl, naast Romanesque, ook vaak Norman Architecture (Normandische architectuur) genoemd vanwege de Normandiërs die in 1066 de Romaanse bouwstijl van Normandië naar Engeland brachten. Naast kerken werden veel vestingen in deze stijl gebouwd, in zowel Noord-Frankrijk als Engeland. 
Voor veel Britse en Ierse Romaanse kunst, zie Corpus of Romanesque Sculpture in Britain and Ireland.

De Romanogotiek is de overgangsstijl van Romaans naar Gotiek.

klik op de afbeeldingen voor groter langsdoorsnede van een romaanse kerk (boekje vaktaal van de groninger kerken):

17 = klokkenstoel 18 = gewelf 19 = nok 20 = gording

romaans kerkje uit de 12e eeuw, nes bij dokkum:

het bakstenen kerkje van marsum bij appingedam, de mauritiuskerk; het kerkje stamt uit de tweede helft van de 12e eeuw en ligt op een wierde, een groninger vluchtheuvel; het grootste deel van het dak van de apsis heeft nog dakpannen van de soort monniken en nonnen; foto harm hofman:

Het woord Romaans is afkomstig van het geromaniseerde Europa (overblijfsel van de Romeinen in Europa), dus indirect ontleend aan het woord Rome.

Met dank aan o.m. Bouwkundige termen van Haslinghuis en Janse en het boekje "Vroomheid in hout en steen" van drs. R. Steensma.

Eng. Romanesque; Norman (i.v.m. de Normandiërs die in 1066 de Romaanse bouwstijl naar Engeland brachten)