ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ Toets
een onderwerp in het zoekboxje, of
klik op één van de letters A..Z hierboven. (Oud-)student(e) Archit., Bwk, Civ. Techn.?
Iets schrijven
voor de site, als auteur?
Mail
even naar Joostdevree
In
de bouwwereld is een merkteken een aanduiding (figuur, letter, cijfer, symbool) op
bouwmateriaal (meestal hout, steen
of lood) dat aangeeft:
- de fabrikant (de maker)
- de herkomst (bijvoorbeeld welke steengroeve, nummer van de partij)
- de vervoerder of handelaar
- de controleur
- de behandelaar (steenhouwer, timmerman, dakdekker, zilversmid; denk ook aan
het
trotseerloodje of het zilvermerk)
- de samenhang van onderdelen van de constructie (paringstekens, wat hoort bij wat)
- de volgorde van plaatsen (assemblagemerken of telmerken)
- de eigenaar (bijvoorbeeld: een merkteken in bouwhout voor een kap, het vlotmerk
bij vers hout, de
graffiti
van de Romeinen, persoon of legeronderdeel).
Merktekens zijn dus, naast volgordetekens e.d., ook een soort handelsmerk
(trade mark) dat de fabrikant of leverancier aangeeft zodat bij klachten
of juist complimenten de juiste persoon aangesproken kan worden.
Merktekens werden ook gecombineerd, bijvoorbeeld een handelaarsteken (van
wie de timmerman zijn hout betrok) en een telmerk (volgordeteken van spantdelen
e.d.).
graffiti, merkteken uit de romeinse tijd,
stempel van het "15e cohort vrijwillige burgers", omgeving
leiden-roomburg (archeon,;
foto joostdevree):
steenhouwersmerken (steenhouwerstekens, metselaarstekens) dienden
o.m. als controleteken bij de betaling van
steenhouwers; sinds de 12e eeuw zijn deze tekens bekend; oorspronkelijk
dienden zij om het loon van de steenhouwer/metselaar te bepalen; vanaf de
14e eeuw werd het teken meer een signatuur, te vergelijken met een
meesterteken;
16e-eeuwse steenhouwersmerken op de stadsmuur van amsterdam
(inleiding in de
bouwhistorie van ronald stenvert en gabri van tussenbroek, uitgeverij
matrijs):
voorbeeld van een steenmerk (uit "vervangende stenen afwerken", cultureel
erfgoed):
assemblagemerken of telmerken
op natuursteenleveranties zodat op de bouwplaats de volgorde van de te
stapelen stenen duidelijk was; hier cijfers van onder naar boven en
letters van links naar rechts (inleiding in de
bouwhistorie van ronald stenvert en gabri van tussenbroek, uitgeverij
matrijs):
(merk)teken op straatsteen kralingse bos; gezien het handschrift wellicht
al aangebracht bij aanleg in de jaren 1930 (foto joostdevree):
teken t, waarschijnlijk via de mal verdiept in baksteen; de letter t lijkt
verhoogd te liggen maar het is toch echt verdiept, verg. de speculaasplank
voor dit soort visuele rariteiten; klik voor
de afbeeldingdie het omgekeerd toont en nu ligt de letter
t wél verlaagd (foto joostdevree):