ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ Toets
een onderwerp in het zoekboxje, of
klik op één van de letters A..Z hierboven. (Oud-)student(e) Archit., Bwk, Civ. Techn.?
Iets schrijven
voor de site, als auteur?
Mail
even naar Joostdevree
Ook:
klokkengalg; soms: hangstoel; in het Fries: klokkestuol. Een klokkenstoel is een stellage waarin één klok of
meer klokken zijn
opgehangen. Het is ook de benaming van de vaak lagere, losse
bouwsels met een zadeldak. Vooral Friesland bezit er een groot aantal
van: 56 stuks.
De klokken worden luidklok, speelklok of, soms, uurklok genoemd (om onderscheid te maken
met de normale uurwerkklokken die alleen de tijd aangeven).
De functie van de klokkenstoelen is vergelijkbaar met de klokken van
een kerk: bij onraad zoals een dreigende overstroming of bij een
begrafenis of herdenking werden de klokken geluid. De meeste van deze klokkenstoelen bevinden zich op
begraafplaatsen.
Veel luidklokken in een toren hebben vaak nog extra functies gekregen:
vóór het hele uur wordt er een klokkenmuziekje gespeeld (door de beiaardier of
automatisch), de "voorslag" of "wekkering" om te laten
merken dat de klok kort daarop het aantal uren aan ging geven. Later kon dat een
vrij lang muziekstuk worden en werd ook op het halve uur iets gespeeld.
Klokken
hebben vaak een tekst waarop vermeld kan staan: de naam van de klokkengieter, het gietjaar,
de naam van de klok en de naam van degene die de klok schenkt aan de kerk o.d.
Een klok wordt gegoten uit brons. Als een klok beschadigd is of grote of veel
scheuren vertoont die niet hersteld kunnen worden en de klok onbruikbaar is, dan
kan de klok gesmolten worden en kan het brons hergebruikt worden voor de nieuwe
klok. Een nieuwe klok wordt gegoten, een hergebruikte klok wordt hergoten
of vergoten. Deze termen staan vaak op de klok vermeld.
Veel klokken zijn al eeuwen oud. In de Tweede Wereldoorlog zijn veel klokken
door de Duitsers gevorderd, uit de klokkentoren gehaald en in Duitsland
omgesmolten voor de wapenindustrie; van de ca. 9000 klokken zijn er bijna 4800
door de overheersers meegenomen, ook eeuwenoude klokken uit de 16e en 17e eeuw
bijvoorbeeld. De spreuk "wie met klokken schiet, wint den oorlog niet"
is waarheid geworden.
"Na de oorlog telde ons land drie klokkengieterijen die de lege ruimten in torens mochten opvullen: Petit & Fritsen (Aarle-Rixtel), Van Bergen (Heiligerlee) en Eijsbouts (Asten). Ze goten ook beroemde herdenkingsklokken, zoals de bourdon op de Waalsdorpervlakte (Den Haag) en The Netherlands Carillon voor Arlington National Cemetery (Washington DC). Een en ander leidde tot opleving van de Nederlandse klokgietkunst."
(Brabants Erfgoed)
Een campanoloog is een klokkendeskundige.
Een beiaardier is een muzische bespeler van klokken (het muziekinstrument
met één of meer klokken is de beiaard of carillon).
Naast de normale betekenis van zitplaats, is een "stoel" al
vanaf het Middelnederlands "datgene waarin iets rust of hangt of geplaatst is";
bron Etymologiebank.