IJzerzandsteen is een natuursteen. Het is een fijnkorrelige, roodbruine,
ijzerhoudende zandsteen die gewonnen werd (en wordt) in Oost-Vlaanderen. "IJzerzandsteen is ontstaan uit glauconiethoudende zanden die tijdens het
Tertiair (Mioceen) in zee zijn afgezet. Nadat de zee zich had teruggetrokken,
ca. 5 miljoen jaar geleden, verweerde het
donkergroene glauconiet en het vrijgekomen ijzer sloeg als donkerbruin
ijzeroxide (limoniet) in diepere lagen
neer. Het in diepere lagen neerslaand ijzer werkte als een
'cement' dat de zandkorrels als het ware aan elkaar plakte. Zo ontstond de ijzerzandsteen."
IJzerzandsteen is vooral in België in het verleden vaak toegepast als
bouwsteen, speciaal voor kerken,
maar ook als ijzererts, dus voor de productie van ijzer. Voor restauraties van gebouwen met ijzerzandsteen wordt
het nog wel een toegepast. Er zijn echter problemen met de verkrijgbaarheid van goede ijzerzandsteen. België is op zoek naar groeves om aan de vraag naar goede ijzerzandsteen te voldoen.
IJzeroer (moerasijzersteen, eigenlijk simpelweg "oer") en ijzerzandsteen zijn verwant aan elkaar,
maar ijzeroer is op een andere manier ontstaan: door humuszouten en oxidatie ontstond
in het moerassige zand een harde ondoordringbare laag (podzol) met ijzerzouten,
waardoor steeds ijzeroxide kon neerslaan. Waarschijnlijk heeft ijzeroer meer
bestanddelen ijzeroxide. IJzeroer werd vooral gebruikt als ijzererts en rond
1900 om het kolengas in de gasfabrieken te zuiveren.
IJzeroer werd ook toegepast als bouwsteen om muren of funderingen
te bouwen; ijzeroer is zeer hard en vrijwel waterdicht. Dat gold zeker
vóór 1200 toen baksteen nog niet gangbaar was. Vooral in het oosten
van Nederland bevonden en bevinden zich dikke banken ijzeroer niet te
diep in de ondergrond. Bijvoorbeeld de kerk van Hardenberg en de Romaanse basiliek van Oldenzaal
hebben een fundering en, naast zandsteen, muurwerk met blokken
ijzeroer. "De combinatie van ijzeroerblokken en veldkeien voor
funderingen is het gebruikelijkst." Ook de stadsmuur van Hardenberg,
in kistwerk, is een mooi
voorbeeld van ijzeroer.
klik op de afbeeldingen voor groter
ijzerzandsteen, st. martinuskerk met ijzerzandsteen (rood), weezemaal, belgië:
verzagen van een brok ijzerzandsteen ten behoeve van restauraties (door
monument n.v., vision on technology
vito):