groengevel, groene gevel,  verticale tuin

Ook: vegetatiegevel, geveltuin, levende muur (living wall), groene muur, vertical ecosystem, soms: begroeide gevel, verticaal bos. Een groengevel is een muur die bedekt is met verschillende soorten planten die, vaak in speciale houders, tegen de muur in leven blijven. Soms is sprake van een substantieel deel van een muur dat bedekt is met vegetatie. 
Het plantaardige materiaal waaruit de groengevel bestaat, wordt gevelgroen genoemd.
Groengevels behoren tot wat wel eens urban green wordt genoemd.

Waarschijnlijk in navolging van het groendak ontstond vrij plotseling belangstelling voor de groene gevel. Omdat de vegetatie-muur met klimop al zeer lang bekend was en het om meer gaat dan bijvoorbeeld de klimmer hedera, is de term verticale tuin in de mode geweest, hoewel we gelukkig de term groengevel steeds vaker horen. Verticale tuinen hebben meestal een aardige omvang, worden vaak kunstmatig gevoed en komen zowel buitenshuis als binnenshuis voor. (De term geveltuin lijkt al gebruikt te worden voor "een gelichte stoeptegel met een stokroos of een zonnebloem".) 

Net als bij een normale tuin is ook bij groengevel het traject ontwerp, keuze, realisatie, beheer en onderhoud. De beplanting is mede afhankelijk van de kompasrichting waarop de muur staat (N-O-Z-W). Irrigatie is vaak noodzakelijk omdat de dikte van de "grond" slechts 10 tot 15 cm is, bijvoorbeeld door automatische bevloeiing of bedruiping. De ondergrond met speciale houders voor de planten wordt een groeiwand genoemd. Het onderhoud kan worden uitgevoerd door speciale tuinbedrijven, ook op abonnementsbasis. 

Het type groeiwand en het type beplanting is afhankelijk van de persoonlijke wensen, maar bedenk in ieder geval:
- ook in de winter groen is niet alleen milieubewust en prettig te zien, maar bedekt tenminste ook de soms puur lelijke groeiwanden (systemen waaraan de beplanting bevestigd is)
- een groengevel binnenshuis kan andere soorten beplanting bevatten dan buitenshuis
- hedera klimop is altijd groen, een sterke plant en een vrij snelle groeier (geeft alleen geen bloemen)
- ezelsoor is een goede voor groengevels maar je moet van het grijsgroene uiterlijk houden.

Welke planten zijn geschikt voor een verticale tuin? Voorbeelden zijn zenegroen, klokjesbloem, plataargras, siergras, varens (bijvoorbeeld schildvaren),  purperklokje, lievevrouwbedstro, ooievaarsbek, vrouwenmantel, kardinaalsmuts, vetkruid, ereprijs, maagdenpalm. (Voor afbeeldingen zie o.m. Een kleine greep veelal kleurrijke exemplaren voor een groengevel.)

Voordelen van de groengevel, vooral voor de groengevel buitenshuis

- in stedelijke gebieden is steeds minder ruimte voor groen; een groene gevel is dan een realistische oplossing (groene long)
- afschermen van zonlicht brengt schaduw over de gevels die daardoor een lagere temperatuur hebben
- verdamping van water via de vegetatie koelt de lucht en de gevel af
- de lucht onder het bladerdek isoleert waardoor 's zomers de temperatuur van d egevel nog wat lager kan worden
- bij goed onderhoud en een goede afweging en omvang van planten geeft de groengevel duidelijk een esthetische meerwaarde (zichtgroen)
- faunavoorziening, vooral van de meer weelderige groengevels (voeding voor vogels en insecten; nestgelegenheid en eventueel nestkasten voor vogels als de groengevel niet op het zuiden is gericht); bewoning van vogels bemoeilijkt wel het onderhoud aan de groengevel; andere zaken die het leven of overleven van dieren vergemakkelijken, zie hulpmiddelen t.b.v. dieren (overigens, muggen e.d. kunnen ook een nadeel zijn) 
- opvangen van een deel van het hemelwater (een kleine, natuurlijke vorm van waterberging)
- het ontmoedigt het spuiten van graffiti
- er zijn systemen waarbij de planten al op een eerder moment in de panelen zijn ingebracht waardoor bij aanbrengen van de panelen aan het gebouw onmiddellijk een groene gevel ontstaat (anders dan bij panelen waarin het zaad van de planten in het substraat is ingebracht of waarbij de beplanting pas op locatie wordt aangebracht)
- een lelijke of saaie muur kan met een groengevel aan het zicht onttrokken worden en een levendiger aanzicht geven (bedenk wel dat de groene muur bij voorkeur ook in de winter groen is, wat de keuze bepaalt voor altijd-groene planten)
- akoestisch zorgt de groene gevel voor demping van het geluid
- bij gevels van niet-spouwmuren kunnen ook 's winters voor panelen van foamglas voor isolatie zorgen (niet alleen thermische isolatie: ook m.b.t. het vocht dat bij een groengevel een rol speelt en niet door de muur mag treden; bij volledige bedekking met foamglas kan de muur wel minder "ademen")
- groengevels zijn samen te stellen met kant-en-klare groengevelpanelen (bijvoorbeeld van Mobilane)
- "groene gevels" zijn ook samen te stellen door bij een woongebouw met zéér veel balkons elk balkon te voorzien van bomen, struiken en planten zoals het verticale bos bij de Bosco Verticale in Milaan; ook is het mogelijk naast de balkons speciale boombakken te ontwerpen zodat de balkons beschikbaar blijven voor de bewoners, maar er toch veel groen is (de bakken zijn dan speciaal voor de beplanting met substraat, drainage, goede constructieve sterkte, eventueel bewatering e.d.); vooral na een aantal jaren is het bijna één groen geheel
- filteren van fijnstof (fijnstof hecht zich aan de beplanting en wordt bij regenval weggespoeld)
- grotere groengevel-panelen worden ook toegepast als geluidsscherm
- groengevels kunnen ook binnenshuis worden toegepast (verkoelend; positief effect op de gezondheid)
- sommige gemeenten geven subsidie voor de aanleg van een groengevel. 

Nadelen van de groengevel (mogelijke nadelen)

- de kosten van aanschaf, montage en vooral onderhoud worden vaak fors onderschat (onderhoud van de beplanting, bewateren en bevestiging; houten frames kunnen wegrotten; de groene gevel kan in hete, droge zomers bijvoorbeeld bewaterd worden door een druppelsysteem met leidingen die ca. 50 cm van elkaar verwijderd zijn; onderhoud vaak tweemaal per jaar, in de lente en in de herfst); door de druppelleiding blijft de groengevel zo veel als mogelijk groen; bij een groene gevel binnenshuis kan een goot onderaan de groengevel het teveel aan water afvoeren
- onderhoud is extra noodzakelijk omdat de takken over kozijnen en ramen kunnen groeien; onderhoud op hoogte is moeilijk en duur
- voor aanschaf van de groengevel dient de gevel onderzocht te worden (op scheuren e.d.; ook dit brengt kosten met zich mee) 
- de opbouw van de groene gevel, in het bijzonder van de dragers, moet ervoor zorgen dat de gebouwgevel zelf niet permanent vochtig is en dat er geen ongedierte in de gevel kan komen 
- de gevel moet het extra gewicht van frame, aarde (substraat), planten en water kunnen dragen; soms is fundering van het frame met planten noodzakelijk
- een groengevel trekt insecten aan (denk aan muggen maar ook allerlei kruipers), die via ramen zonder goed sluitende horren binnenshuis kunnen komen (een nieuw "verticaal bos" van 8 flatgebouwen van elke 30 etages in het Chinese Chengdu bleek voor velen een nachtmerrie omdat er heel veel muggen en andere insecten waren, waar nog bij kwam dat men vreesde dat de balkons van de niet-bewoonde flats overgroeid zouden raken; situatie 2020)
- in tegenstelling met een groendak is bij een verticale tuin meestal kunstmatige irrigatie noodzakelijk; die kan computergestuurd werken, bijvoorbeeld afhankelijk van sensors die de vochtigheid van het substraat meten (aan kunstmatige irrigatie zijn uiteraard kosten verbonden)
- schade aan passanten en voertuigen: takken en (teveel aan) water kunnen vanuit de groengevel vallen op passanten (voetgangers, fietsers) of geparkeerde voertuigen, vooral bij verwaarlozing van de groengevel maar ook door natuurlijk verdorren en door een storm
- wildgroei van planten (vooral klimopsoorten) dient meestal te worden vermeden, afhankelijk van de klantwens; bedenk dat een groengevel een tuin is, die toch wel degelijk onderhouden moet worden
- aan de brandveiligheid moet, zeker bij droge planten en aarde, de nodige aandacht worden besteed; dode of verdorrende planten hebben veel minder vocht en zijn dus zeer gevoelig voor vuur en ontbranding; juist groengevels bestrijken meestal meer verdiepingen (de brand kan zich snel uitbreiden over meer verdiepingen); groengevels zijn daardoor onderhoudsgevoelig; een groengevel maakt bouwkundig geen deel uit van het gebouw en is dus niet meegenomen in de brandveiligheidseisen van het Bouwbesluit, maar zeker als planten in de gevel worden geïntegreerd moet deze groengevel eigenlijk als een bouwkundig onderdeel worden beschouwd en als zodanig te allen tijde (dus ook in droge tijden) voldoen aan brandklasse B (van 2,5-13 m hoogte brandklasse D maar dat is discutabel); de Single Burning Item tests (SBI-tests) voor groengevels worden onder verschillende condities getest, vaak de meest gunstige (een vol en goed functionerend bewateringssysteem, dus zeer nat; de spouw achter gevel wordt gedicht in de test zodat geen schoorsteeneffect kan optreden; het brandvermogen wordt vaak getest op ca. 30 kW terwijl dat best wel 1000 kW kan zijn; de testopstelling gaat niet over meer verdiepingen; zelfs worden groengevel-systemen getest zonder beplanting) (situatie 2023)
- soms wordt beschadigen van de gevel vermeld (muurankers verliezen draagkracht) door het gewicht en door trekkracht van de wind, maar dat lijkt vooralsnog onwaarschijnlijk
- bij groengevelsystemen: tot welke hoogte is het systeem uitvoerbaar en onderhoudbaar
- op een groengevel kunnen geen of minder zonnepanelen (pv-panelen)
- voor een noordgevel zijn niet alle planten geschikt
- soms wordt de verlenging van de levensduur van een gevel genoemd, maar een groengevel zal eerder een nadeel dan een voordeel zijn, zeker voor gevels die kleine scheuren vertonen (ingroei takken en wortels)
- als gekozen wordt voor planten die geen "evergreen" zijn, dan is de gevel in de winter duidelijk minder fraai door verdorde bladeren en kale takken (bevestiging van de beplanting is zichtbaar)
- bij omvangrijke groengevels of boombakken speelt het gewicht van bak en groen ook een rol (een boombak van beton weegt met boom en aarde al gauw 1000 kilo)
- afhankelijk van de uitvoering kan de buurt bezwaar maken tegen de groengevel (rommelig; wildgroei maakt het een armoedig geheel; de eerste jaren kan de ophanging zichtbaar zijn); als de gemeente hierin meegaat, kan men verplicht worden de verticale tuin af te breken; vooral de niet-professionele beplanting kan een slordig aanzien geven; een groendak heeft dit nadeel uiteraard veel minder omdat een groendak niet te zien is vanaf het maaiveld (vanaf hoger gelegen posities kan een slecht aangelegd of slecht onderhouden groendak ook ergernis opwekken).

Er zijn diverse hoogbouwprojecten met groene gevels, maar denk wel aan het onderhoud van de groene wereld en de brandgevoeligheid: o.m. het Vertical Forest in Milaan en de Trudo Toren in Eindhoven (beide arch. Stefano Boeri), Wonderwoods in Utrecht (arch. MVSA) en ook eigenlijk wel de Valley in Amsterdam (arch. Winny Maas van MVRDV). 

Groen in de omgeving

"Ballast Nedam hanteert als het even kan voor een bouwproject de 3-30-300 vuistregel: 
- je moet minstens 3 bomen zien als je uit het raam kijkt
- 30% van de omgeving moet bedekt zijn met een bladerdek
- en niemand mag verder dan 300 meter van een park wonen.
In de tuin moeten bomen en hagen staan, het dak is een groen dak met zonnepanelen."

Optie is ook om een speciaal soort beton te gebruiken (mosbeton) waardoor een deel van de gevel groen wordt.

Naar Documentatie

"wonderwoods", utrecht, hoogbouw met groene gevels (mvsa architects):

groengevel, vegetal wall, quai branly museum (photos of paris):

groengevel, grondgebonden systemen (zelfhechtend of met klimhulp):

groengevel, niet-grondgebonden systemen (bakken met groeimedium en watergeefsysteem of volledig hangend systeem):

groengevel, druppelsysteem (verticale substraatkern, geluidswal):

modulair systeem modulogreen; klik voor de volledige afbeelding (mostert de winter):

Patrick Blanc ontwikkelde in Parijs de mur végétal, bijvoorbeeld de verticale muur van het Musée du quai Branly.

musée quai branly, parijs  (vertical garden patrick blanc en light house):
groene muren binnenshuis  (vertical garden patrick blanc en worldchanging):
moswand van moswens:

"under construction" (greenliving technologies):	voornamelijk klimop:
groene muur, geen verticale tuin  (doelbeelden):

Documentatie
- Brochures De Groene Gevel Modulogreen en Groen op hoog niveau (van Mostert De Winter)

- Artikel over gevelgroen en substraat (van De Hovenier)

- Gevelbegroening (van Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Agentschap voor Natuur & Bos)

- Sempergreen Flexipanel, "voorbegroeide" panelen (van Sempergreen)

- Mobilane Building Green Kat-en-klare producten (outdoor én indoor) 

Voor leveranciers, installateurs e.d. kijk ook eens op: Bouwwerkbegroeners (Vereniging Bouwwerk Begroeners VBB, een branchevereniging op het gebied van begroeide daken, groene gevels en multifunctionele daken) en op Groenkeur (certificatie van bijvoorbeeld Dak- en Gevelbegroening).

Met dank aan o.m. Copijn, Moswens, Mostert De Winter, Mobilane, Patrick Blanc, Greenliving Technologies, Quick Plug Growing Systems.

Zie ook groendak, vogels, klimaatbuffer en klimaatmantel.

Eng. vertical garden, vegetal wall, green wall, living wall