emvi

Ook: BPKV (Beste Prijs-Kwaliteit-Verhouding). EMVI staat voor economisch meest voordelige inschrijving. In de bouwsector wordt dit ook genoemd: gunnen op waarde. (Aanvankelijk werd gesproken over EMVA, de economisch meest voordelige aanbieding.)

Emvi is een methode bij de gunning van (overheids)aanbestedingen. "Bij een emvi-aanbesteding wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar wordt eveneens (veel) waarde gehecht aan (kwalitatieve) criteria als publieksgerichtheid, duurzaamheid en/of projectbeheersing" (Rijkswaterstaat).
Publiekgerichtheid houdt o.m. in: rekening houden met de buurtbewoners, zo kort mogelijk hinder geven (geluidshinder bij heiwerkzaamheden, afsluiting van wegen e.d.). Duurzaamheid houdt in: van lange levensduur en/of milieuvriendelijk (zie duurzaam bouwen).  
De laatste decennia is de aanbesteding vooral gegund op uitsluitend de prijs (dwz. de laagste prijs, hoewel boerenwijsheid altijd zegt "gun aan de één na laagste bieder"). Maar langzamerhand beginnen bij de centrale overheid ook de meer kwalitatieve en maatschappelijk gerichte gunningsfactoren een rol te spelen (prijs-kwaliteit-verhouding). De lagere overheden gunnen nog vaak op prijs, bijvoorbeeld door de prijs voor 60% mee te laten tellen in de gunningscriteria (situatie 2013).
Wanneer ook de kwalitatieve en/of maatschappelijke factoren bij de gunningscriteria behoren, en niet alleen de prijs, is sprake van een emvi.

Criteria (gunningscriteria)
Het aantal en de soort criteria waarop de aanbesteding gegund wordt en de weging van de (sub)gunningscriteria moeten door de aanbestedende partij (de opdrachtgever) vóór de aanbesteding zijn bepaald en mogen niet tijdens het aanbestedingstraject worden gewijzigd. 
De gunningscriteria moeten objectief, duidelijk (transparant) en proportioneel zijn en niet voor meer uitleggen vatbaar. Verder worden niet altijd de wegingsfactoren vermeld. Vooral die laatste aspecten maken dat de beoordeling van de emvi-aanbesteding vaak moeilijk voor aannemers is te doorgronden. 
De criteria en de wegingsfactoren, de meerwaarde die te behalen is, worden vastgelegd in het bestek of het programma van eisen (PvE), soms via bekendmaking in een ambitiedocument. In deze aankondiging kunnen bij emvi ook eventuele varianten (alternatieven) zijn toegestaan, wat niet alleen gelijkwaardige alternatieven maar ook innovaties kan bevorderen. 
Wanneer bij de bouw niet voldaan wordt, of niet voldaan is, aan de emvi-criteria of emvi-waarden, dan kan dat leiden tot zgn. emvi-sancties: een beoordelingsteam kan de aangeboden meerwaarde onderzoeken en bij ingebrekestelling sancties opleggen: een emvi-sanctie kan aanzienlijk hoger zijn dan de ingezette emvi-waarde (Rijkswaterstaat).

TenderGuide en TenderNed vermelden als mogelijke gunningscriteria (soms als subcriteria) bij een aanbesteding: 
- emvi
- inschrijvingsprijs
- uitvoering
- projectmanagement
- levertijd of planning
- total cost of ownership
- plan van aanpak
- kwaliteit
- overlast omgeving
- risicomanagement
- waardering verleden
- publieksgerichtheid
- duurzaamheid
- onderhoudsmanagement
- competenties
- bekwaamheden
- milieukenmerken
- gebruikskosten
- levensduurkosten
- rentabiliteit
- klantenservice
- sociale factoren
- esthetische kenmerken
- functionele kenmerken
- presentatie.
Zeer veel mogelijkheden om, ook bij de emvi-aanbesteding, te sturen naar wat de opdrachtgever wil. Bij de kwalitatieve aspecten is de aanbieder (degene die de aanbieding doet) van belang; de ervaring en de omzet van de aanbieder speelt een (te?) grote rol, veelal bij  bouwprojecten die de opdrachtgever als complex of innovatief bestempelt. Ook voor kleine projecten worden soms irreële omzeteisen van de aanbieder verlangd.

Verderop in dit artikel een duidelijke, systematische uitleg over wat emvi inhoudt

Drie bepalingen als onderdeel van de emvi-systematiek
- De puntenmethode. Voor elk criterium worden punten toegekend die worden gesommeerd tot een totaalscore. Eenvoudig gesteld worden zowel kwaliteit als prijs in punten uitgedrukt. Het belangrijkste criterium krijgt het zwaarste gewicht (puntental). Het maximaal aantal te scoren punten dient bepaald te worden om een verdeling over de verschillende criteria correct uit te kunnen voeren. Bedenk wel dat het gewicht aan de feitelijke waarde hangt van een criterium: score = gewicht * aanbieding voor dit onderdeel. 
- De bonus-malus-methode. Bij de bonus-malus-methode wordt elk kwaliteitsaspect naar een fictief bedrag omgerekend en met de prijs van de aanbieding "verrekend". Deze methode wordt ook wel monetariseren genoemd omdat hier de kwaliteit in euro's wordt uitgedrukt.
- De kwaliteit-prijs-verhouding. De uitgedrukte kwaliteit wordt gedeeld door de prijs en de hoogste uitkomst is winnaar. 

Aspecten bij de bepalingen van  de emvi (hoogste score of laagste gewogen inschrijving)
Voor de wiskundige bepaling van de emvi moeten de gewenste kwaliteit (Q ref) en de gewenste prijs (P ref) bepaald worden. Als de aanbieding A voorgesteld wordt door A, dan geldt voor de emvi-bepaling (bron Bepaal zelf je emvi-criterium van ir. J.C. Kuiper):
- bij de puntenmethode: emvi = Ap x Pref / P + Aq x Q / Qref
- bij de bonus-malus-methode: emvi = P - (Aq / Ap) x Pref x (1 - Qref / Q)
- bij de kwaliteit-prijs-verhouding: emvi = Aq / Ap
- de winnaar-aanbieder is die met de hoogste "score" voor de emvi ofwqel die met de laagste gewogen inschrijving. 

Andere aspecten zijn o.m.:
- Alle gewenste belangrijke functionaliteit moet worden omgezet in "kwaliteitspunten", ook de functies die met de fysieke bouw hebben te maken. Om echt alle functies een kwaliteitswaardering te geven is vrijwel onbegonnen werk; denk aan het motto less is more. 
- Het zal duidelijk zijn zijn de juiste vertaling van kwaliteit naar punten of euro's niet te objectiveren is en veel vragen zal oproepen. Value-management probeert hierin duidelijkheid te geven. Vooraf dient bepaald te worden of de kwaliteit zwaarder weegt dan de prijs, of andersom, of hebben zij een gelijk gewicht?
- Vooral bij de weging kunnen nog wel eens discrepanties ontstaan, bijvoorbeeld als er simpelweg een score is voor "laagste" of "hoogste" terwijl het verschil tussen de aanbieders gering is (de volgorde-manier). 
- Voor een objectieve beoordeling van de waardering van de kwaliteit  (toekennen van een getal aan elk kwaliteitsaspect) dient de prijs vooralsnog onbekend te zijn. De prijzen van de aanbiedingen dienen apart gehouden te worden van de functionaliteiten, bijvoorbeeld in gesloten enveloppen.
- Sluit aanbieders niet onmiddellijk uit. Vaak worden aanbiedingen om triviale redenen uitgesloten, zoals een uur te laat ingeleverd. Soms wordt uitgesloten omdat de aanbiedingsprijs te hoog is. Maar die prijs kan samenhangen met een te hoog bepaalde kwaliteit; een kwaliteitsverlaging in de richting van de gewenste kwaliteit kan dan resulteren in een aanmerkelijk gunstiger prijs.
- Er is geen wettelijke beperking in het aantal en de soort gunningscriteria. Opdrachtgevers nemen nog wel eens een adviesbureau in de hand, dat graag veel criteria benoemt...
- Het blijkt dat veel aannemers zeer veel tijd besteden aan een potentiële opdracht moeten besteden; tijd die niet in rekening wordt gebracht.
- Veel aanbestedingen worden tot bij de rechter aangevochten, een teken dat er veel misverstanden kunnen bestaan in het gehele aanbestedingstraject.
- Soms wordt bij elk (sub)criterium een onevenredig groot gewicht aan CO2-uitstoot gegeven, waardoor de emvi verwordt tot een milieugestuurd project waarbij realiteit en kosten volledig uit het oog worden verloren.

Bouwend Nederland geeft een aantal tips aan de opdrachtgevende partij:
- houd het simpel!
- beperk het aantal waardeaspecten
- laat waarde voor > 40% meetellen
- wees transparant
- communiceer!

Pianoo Expertisecentrum Aanbesteden meldt bij emvi de volgende interessante aspecten uit rechtbankverslagen:
- "Laagste prijs en economisch meest voordelige inschrijving (emvi) zijn elkaar uitsluitende criteria. Als beide gunningscriteria voorkomen in de aanbestedingsstukken kan het onduidelijk zijn wat nu eigenlijk wordt bedoeld. (LJN: BO7962, 7 december 2010)"
- "De beoordeling van kwaliteit is altijd subjectief. Daarom is het van belang op te nemen in de gunningsleidraad hoe deze kwaliteit zal worden beoordeeld. Door externen in te schakelen die verder niet betrokken zijn bij de beoordeling garandeer je een objectieve beoordeling. Bij de economisch meest voordelige inschrijving is er per definitie een relatieve beoordeling. (LJN:BM1413, 15 april 2010)"
- "Varianten zijn alleen toegestaan bij gunning op basis van economische meest voordelige inschrijving (emvi). Varianten zijn dus niet toegestaan als het gunningscriterium de laagste prijs is. Als er wordt gegund op vaste prijs en verrekenprijzen als subgunningscriteria dan wordt er beoordeeld op economisch meest voordelige inschrijving en dus zijn varianten dan wel toegestaan. (LJN: BI0467, 26 juni 2009)".

*) Met betrekking tot proportionaliteit het volgende (TenderNed): "Naast de beginselen van non-discriminatie, gelijkheid en transparantie is in de overwegingen van de Europese aanbestedingsrichtlijnen het beginsel van proportionaliteit opgenomen. Dit houdt in dat alle handelingen van een aanbestedende dienst bij de uitvoering van een aanbestedingsprocedure in redelijke verhouding moet staan tot het voorwerp van de opdracht (bijvoorbeeld de minimumeisen inzake draagkracht en bekwaamheden en overige voorwaarden en criteria aan de inschrijver en de inschrijving). Maar ook andere handelingen zoals de uitsluiting van een onderneming dienen proportioneel te zijn."

Een paar praktijkvermeldingen
In de aanbestedingskalender staan in dit verband bijvoorbeeld vermeld (het gaat hier om verschillende aanbestedingen): 
- "Economische meest voordelige inschrijving (emvi), gelet op de in het bestek, in de uitnodiging tot inschrijving of tot onderhandeling vermelde criteria." (Deze tekst komt vrij vaak voor.)
- "Perceel 1 t/m 3 worden gegund op prijs. Perceel 4 wordt gegund op emvi. Bij perceel 4 dient met het PvE (Pakket van Eisen) een minimum aantal punten gescoord te worden."
- "Dit perceel wordt gegund op basis van emvi door middel van een beoordeling van de prijs en SROI (Social Return On Investment). Het wegingspercentage voor prijs is 70% en SROI 30%."
- "In beginsel worden de ingediende offerte beoordeeld op grond van emvi, tenzij anders wordt aangegeven. Bij iedere offerteaanvraag wordt beschreven waarop (emvi met daarbij de gunningscriteria, of alleen op prijs) gegund zal worden." 
- "Voorgestelde aanbestedingsprocedure: de aanbesteding geschiedt volgens de Nationale Openbare procedure. Opdracht wordt gegund op basis van economisch meest voordelige inschrijving (emvi). De gunningsprocedure is beschreven in de gunningsleidraad, die onderdeel uitmaakt van de aanbestedingsstukken."
- "De Plannen van Aanpak (PvA) en eventuele overige documenten ten behoeve van de kwaliteitsbeoordeling worden voorafgaand aan de bekendmaking van de uitslag van de inschrijvingsfase (emvi) door de aanbestedende dienst beoordeeld, gewaardeerd en voorafgaande aan de opening van de envelop met inschrijfstaat en -biljet op ... bekendgemaakt."

Documentatie

- Handleiding EMVI Rijkswaterstaat 2009 (van Pianoo)

- Bepaal zelf je emvi-criterium (van ir. J.C. Kuiper)

- Gunnen op waarde (van De bouw vernieuwt, later Vernieuwing Bouw en toen DeBouwcampus...)

- Gunnen op duurzaamheid (van De bouw vernieuwt, later Vernieuwing Bouw en toen DeBouwcampus...)

Met dank aan TenderGuide, Pianoo Expertisecentrum Aanbesteden, Projectmanagement Parade, Nederlandse Vereniging van Bouwkostendeskundigen, Aanbestedingskalender, Bouwend Nederland, Rijkswaterstaat.

Zie ook contractvormen bij de aanbesteding, en samenwerkingsvormen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, zoals d&c, dbfm, pps, prestatie-inkoop (best value procurement, bvp).

Eng. MEAT (Most Economically Advantageous Tender), hoewel sommigen toch enig verschil met EMVI bespeuren, namelijk wat meer nadruk op andere criteria dan de economische (vooral kwaliteit of levensduurkosten)