kwartiers gezaagd

Ook: kwartiersgezaagd. Kwartiers gezaagd hout is hout waarbij de boomstam eerst overlangs in vieren wordt gezaagd en daarna worden uit elk "kwartier" zó planken gezaagd dat de groeiringen (jaarringen) haaks op het oppervlak van de planken staan. De groeiringen vertonen zich op deze manier als evenwijdige lijnen. 

Zuiver kwartiersgezaagd is het ideale geval van loodrecht op de jaarringen, dus naar het hart van de stam. Bij een plank van zuiver kwartiersgezaagd hout zijn de jaarringen niet alleen zichtbaar als (vrijwel) evenwijdige lijnen, maar bevinden de jaarringen aan bovenzijde en onderzijde van de plank zich op vrijwel dezelfde plaats. 
Zuiver kwartiersgezaagd wordt ook radiaal gezaagd of (bij grenen/dennenhout) rift gezaagd genoemd.

Bij vals kwartiersgezaagd hout zijn de jaarringen zichtbaar als (vrijwel) evenwijdige lijnen, maar de bovenzijde van zo'n plank verschilt van de onderzijde. De kans op kromtrekken van een vals kwartiersgezaagde plank is groter dan van een zuiver kwartiersgezaagde plank.

Voor toepassingen waarbij de waterdichtheid zeer belangrijk is, wordt zuiver kwartiersgezaagd hout toegepast, zoals bij scheepsvloeren en houten badkuipen. Delaminatie van het hout bij de jaarringen (verschil vroeg en laat hout, ringscheur, "raising grain") komt bij zuiver kwartiersgezaagd hout minder vaak voor.

Kwartierse planken krimpen voornamelijk in de dikte omdat de krimp met de groeiring mee tweemaal zo groot is als de krimp in radiale richting. Daarom is kwartiers hout, na rift gezaagd, technisch het beste: het vervormt het minst (trekt niet snel krom). Toch wordt er niet veel kwartiers hout gezaagd: dosse zagen geeft een hoger rendement uit een stam (meer brede planken).

zuiver kwartiers gezaagd hout, loodrecht op de groeiringen:

gebied van kwartiers zagen:

verschillende manieren van zagen: dosse, "vals kwartiers" en "zuiver kwartiers" gezaagd; klik voor groter:

verschillende manieren van zagen: dosse, "vals kwartiers" en "zuiver kwartiers" gezaagd; klik voor groter (preverco):

twee kartieren liggen klaar om te zagen (molenaar piet van os):

drie verschillende methoden van kwartiers zagen, met vals en zuiver kwartiers (boek bouwmaterialen van ing. m.w. verver, 1995):

een ander voorbeeld van kwartiers gezaagd hout, traditioneel en modern (brownlee lumber company):

Het woord kwartier is ontleend aan het Franse quartier (vierde deel (van een geheel), 13e eeuw), ouder quarter (11e eeuw) uit het Latijnse quartarius (vierde deel), een afleiding van quartus (vierde); bron Etymologiebank.

Afbeeldingen Arnhemse fijnhouthandel, Brownlee Lumber Company, Preverco, het boek Bouwmaterialen van ing. M.W. Verver (1995).

Zie het werken van hout en wagenschot.

Eng. quarter-sawn