1. Ook: kromhout, krom hout, kromstijl. Een krommer is een kromme stijl van een
kapspant, in het bijzonder de
stijl van het onderste deel van het kapgebint.
De krommer was vaak van eikenhout. Een korbeel zorgt voor de
hoekversteviging van de krommer met de dekbalk ("vormvaste
driehoek") en de blokkeel
zorgt voor een stevige verbinding met de buitenwand of met de muurplaat.
Ook een kromme balk in bijvoorbeeld een vakwerkhuis
wordt krommer genoemd.
De krommer werd vaak gezaagd uit speciaal hiervoor gebogen en
gesnoeide bomen: "om bepaalde krommers te doen groeien werden jonge bomen in de gewenste vorm gebogen of
gesnoeid; men noemde dit gewossen hout." (Ook de boom zelf werd
blijkbaar wel een krommer genoemd.)
Een krommer kan ook
gezaagd worden uit een zeer dikke plank of stam, maar dat is kostbaar (geeft veel
houtafval), de constructieve sterkte zal niet zo hoog zijn en de tekening in het hout is zeer verschillend van die van de "gegroeide" krommer.
Bij de sloop van panden werden krommers regelmatig bewaard en daarna hergebruikt.
Rond 1600 werd er veel gebouwd en werden krommers zelfs in de lengte
doorgezaagd om zoveel mogelijk aan de vraag naar krommers te voldoen. Dit in
de lengte doorzagen werd soms vergoelijkend "ontdubbelen" genoemd. De
schaarste aan krommers werd nog urgenter door de toenemende vraag vanuit de
scheepsbouw. Door die sterk gestegen vraag was waarschijnlijk ook de prijs fors
gestegen wat dit "ontdubbelen" nog meer in de hand werkte.
Er is geprobeerd voor de krommers grenenhout te gebruiken, maar men vertrouwde
de houdbaarheid of de constructieve sterkte van gekromd grenen niet. Eikenhout
hield toch de voorkeur, zeker voor wat grotere of bijzondere panden. Voor recht
hout gebruikte men na 1600 wél vaak grenen.
Krom hout was moeilijker verkrijgbaar dan recht hout, waardoor krommers
van meer handelaren werden aangekocht.
Krommers werden ook wel toegepast bij wrongstukken
van trappen en worden
nu nog vaak gebruikt bij de bouw en
restauratie van oude
houten boten en schepen.
eiken krommers (monumentaal aan de zaan): |
speciaal gebogen en gegroeide (en later gesnoeide) bomen voor krommers; klik voor groter (odm architecten, restauratie en nieuwbouwprojecten in een landelijke omgeving): |
grote krommers (bijna tot de nok), en kleine krommers die gelijktijdig korbeel zijn; klik voor groter (carpenter oak): |
krommers als spanten in de scheepsbouw, hollandse boot naar 17e-eeuws model (inlands hout, jaap van leersum): |
Met dank aan Monumentaal aan de Zaan,
ODM architecten (restauratie
en nieuwbouwprojecten in een landelijke omgeving), Carpenter
Oak, Vaartips
en Inlands hout Jaap van
Leersum.
Zie ook jukkenkap.
Verg. kreupele stijl,
schenkelspant.
Eng. curved principal, cruck, cruck timber, cruck blade