prefab kelder, kelderbak, kelderwanden

Soorten prefab kelders zijn o.m.:
1. prefab betonnen kelderbakken; de kelder wordt als één bak gefabriceerd, getransporteerd en geplaatst; de kelder kan open zijn of met dek (deksel, vloer begane grond)
2. prefab betonnen kelderwanden; de keldervloer en eventueel het dek wordt separaat gestort.

Voordelen van een prefab betonnen kelderbak (dus uit één stuk) zijn:
- er zijn geen naden (garantie op waterdichtheid)
- in de fabriek is een betere beheersing mogelijk op de juiste betonsamenstelling en een betere controle op de juiste uitvoering (geen ad-hoc-oplossingen, geen regen, geen felle zon, geen verontreinigingen door grond e.d.)
- een prefab kelder is in één dag te plaatsen, dus verkorting van de bouwtijd en de tijd dat bronbemaling nodig is
- meer woonruimte is meer wooncomfort en bij verkoop toegevoegde waarde (geldt uiteraard ook voor niet-prefab kelders).

Prefab kelderbakken

Methoden
De methoden om een kelderbak aan de fundering te bevestigen zijn o.m. (zie afbeeldingen verderop):
a. opgehangen aan dek (steunend door oplegging op funderingsbalken; kelder hangend aan dek boven kelder die steunt op betonnen funderingsbalken; keldermuren tussen de funderingsbalken)
b. opgehangen aan de funderingsbalken, via stekkenbakken horizontaal (keldermuren tussen de funderingsbalken)
c. opgehangen aan de funderingsbalken, via stekken verticaal (keldermuren onder de funderingsbalken)
d. koppelen met TSS-consoles
e. op staal is ook mogelijk: met verbrede voet (vloer) of, als onderdeel van de draagconstructie van de woning, met stekkenbakken aan de betonnen vloer bevestigd (voor een spouwmuur wordt de kelderbak voorzien van een metselnok).

Isolatie
De mate van isolatie is afhankelijk van het gewenste gebruik van de kelder. Bedenk wel dat een niet-geïsoleerde kelder een aanzienlijk groter risico heeft op bijvoorbeeld condensproblemen.

Voor een prettig kelderklimaat als werkruimte (kantoorruimte, studio, schoonheidssalon o.d.), opslagruimte, archief, huisbioscoop, speelkamer e.d. dient de kelder meestal verwarmd en goed geïsoleerd te worden. Bij gebruik als zwembad zorgt isolatie voor minder warmteverlies van het water. Isolatie bij voorkeur aan de buitenzijde van de kelder zodat de wanden in ieder geval de koude niet doorlaten. 

Wanneer de kelder als wijnkelder, provisiekelder (proviand), techniekruimte, mestopslagput of bezinkput wordt gebruikt, is isolatie van de kelderwand aan de buitenzijde in principe niet echt nodig. Bij techniekruimte kan gedacht worden aan een opstelplaats voor installaties voor warmtesystemen zoals warmte-koude-opslag en warmtepomp e.d. De temperatuur van het grondwater, en daarmee van de kelderwanden, is vrij constant en vrij laag wat voor proviand en wijn gunstig is.

De isolatie aan de buitenzijde van een kelder wordt perimeter-isolatie genoemd. Dit heeft de volgende voordelen (met dank aan BASF):
- het binnenklimaat in de kelder verbetert sterk omdat de oppervlaktetemperaturen van de keldervloer en kelderwand hoger zijn
- oppervlaktecondensatie en schimmelvorming wordt voorkomen
- perimeterisolatie levert meer binnenruimte op (omdat isolatie aan de buitenzijde van de kelder plaatsvindt)
- energiekosten worden verminderd
- de hele constructie kan zonder koudebruggen worden uitgevoerd
- de waterdichting wordt door de isolatie afgedekt
- de kwaliteit van het gehele gebouw stijgt.

Daglicht
Voor kantoor- of privégebruik is toetreding van daglicht sterk aan te bevelen (zie koekoek en eventueel kelderlicht). 

Ventilatie
Niet alleen nodig voor verse lucht voor de degenen die zich (tijdelijk) in de kelder bevinden, maar ook om eventuele condensvorming te vermijden.
Voor een probleemloos gebruik van de kelder is goede ventilatie van essentieel belang!
Uitgangspunten hierbij zijn:
- belucht of ontlucht nooit via de kruipruimtes
- ventileer geforceerd wanneer er te weinig spontane afvoer vermoed wordt
- punt van afvoer (buiten) op een plaats waar voldoende luchtstroom is
- scheidt de punten van aanvoer en afvoer, meestal in tegenover elkaar liggende wanden en bovenaan de kelderwanden (de weg van en naar de buitenlucht is dan het kleinst).

Lekkagevrij
Bij prefab betonnen kelderbakken is de kans op lekkages minimaal; soms wordt de waterdichtheid door de fabrikant/leverancier voor 20 jaar gegarandeerd.
Lekkages en andere vochtproblemen bij kelders komen in het algemeen vooral voor in de vorm van:
- condensatie (door gebrek aan isolatiemateriaal; eventueel capillair transport vanuit buitenzijde muur naar binnenzijde)
- doorslaand vocht (door hemelwater, opspattend water, verstopte hemelwaterafvoer e.d.; bijvoorbeeld bij slechte voegsel, te kort gebakken baksteen, een grindnest in het beton)
- scheur-lekkages
- kim-lekkages en lekkages bij andere aansluitingen (tussen betonelementen, bij een koekoek e.d.) 
- doorvoer-lekkages (bij doorvoer van leidingen voor elektra e.d.)
- lekkage bij een centerpengat (doorsijpelend water tussen centerpenconus en -gat).

Bronbemaling
Om de grondwaterstand tijdelijk te verlagen kan bronbemaling noodzakelijk zijn. Verlaging van de grondwaterstand heeft uiteraard invloed op de omgeving; mogelijk zijn er verzakkingen in de belendende panden. Bij zeer langdurige bronbemaling kunnen de paalkoppen van houten heipalen bijvoorbeeld gaan rotten .
Om te mogen bemalen zijn specifieke eisen gesteld door de overheid, afhankelijk van de situatie (in ieder geval altijd meldingsplicht). 

Opdrijven
Opdrijven is het verschijnsel dat een zich in de grond bevindende bak die geheel of gedeeltelijk in het grondwater ligt, omhoog komt en op het grondwater gaat drijven. Een kelder of een tunnel kan in zo'n situatie gaan opdrijven. 
Bij een hogere grondwaterstand kan de vloer van de kelder tegen opdrijven wat groter worden uitgevoerd dan de kelder zelf: de grond boven de uitstekende delen kan opdrijven voorkómen. ("De keldervloer wordt uitgevoerd met een flens rondom.")

Transport van de kelder van fabriek naar bouwplaats
Na voldoende uitharding kan de prefab kelder geleverd worden. Het type vervoer van de kelder is afhankelijk van de breedte en de massa van de kelder. Bij een breedte van 300 cm of minder (incl. overstekken e.d.!) is normaal transport mogelijk. Grotere breedtes eisen bijvoorbeeld aanvullende vergunningen ("breedtevergunning"), beperkingen in de te volgen route, begeleiding, speciale vergunde routes of transport binnen bepaalde tijdvakken (bijvoorbeeld in de nacht). Bij gewichten van kelders boven 30.000 kg is sprake van toeslagen omdat in dat geval opleggers met vier of meer assen noodzakelijk zijn.

Vooronderzoeken
De prefab betonkelder kan vaak pas geplaatst worden na één of meer vooronderzoeken. 
Afhankelijk van de situatie kan dat o.m. zijn:
- hydrologisch onderzoek (bemalingsadvies, invloedsgebied en zettingsberekeningen op (kritieke) funderingen van naastgelegen panden)
- explosievenonderzoek
- bodemonderzoek (opbouw grond, funderingsadvies, aanwezigheid funderingsresten e.d.)
- funderingsonderzoek (bij bestaande bouw, of bij nieuwbouw in de buurt van andere panden) 
- terreingesteldheidsonderzoek (omvang werkterrein/bouwput, draagkracht bodem)
- archeologisch onderzoek (wanneer archeologische resten worden vermoed)
- milieutechnisch onderzoek (meestal bij omvangrijkere werken; onderzoek op bodemverontreinigingen).
Eén of meer van deze onderzoeken kunnen nodig zijn voor de bouwvergunning van de kelder.

Aandachtspunten
Naast de genoemde aspecten kunnen een rol spelen:
- dikte beton van de kelderwanden, vloer en dek zijn afhankelijk van de belastingen en te bepalen door de constructeur (lichte uitvoering bijvoorbeeld wand 125 mm en vloer 160 mm, dikte dek afhankelijk van de situatie/methode)
- welke uitsparingen zijn nodig, voor bijvoorbeeld trapgat en ventilatieopeningen (locatie en uitvoering)
- welke elektrische installatie is nodig (dozen voor verlichting, schakelaars e.d.)
- eventueel tussenschotten (tussenwanden)
- eventueel een verzwaarde uitvoering van vloer of dek of beide
- soms wordt een waterdichtheid van de kelder voor 20 jaar gegarandeerd; een garantie van 10 jaar waterdichtheid is eigenlijk veel te kort (men mag veronderstellen dat de waterdichtheid van de kelder eigenlijk voor de gehele levensperiode van een gebouw zou moeten gelden, tenzij er aanpassingen hebben plaatsgevonden die op de waterdichtheid van invloed zijn)

2. Prefab kelderwanden

Uitgaande van een in het werk gestorte kelder vloer kunnen de prefab wanden worden aangebracht. In vergelijking met de prefab kelderbak blijft hier het risico bestaan dat de aansluitingen tussen vloer en wanden en tussen de wanden onderling niet volledig waterdicht is.
Voor deze methode kan gekozen worden indien de kelder te omvangrijk is om als prefab kelderbak te transporteren en de prefab kelderwanden wel te vervoeren zijn. 

Naar Documentatie

klik op de afbeeldingen voor groter of volledige afbeelding a. opgehangen aan dek: steunend door oplegging op funderingsbalken; kelder hangend aan dek boven kelder die steunt op betonnen funderingsbalken; keldermuren tussen de funderingsbalken (prefab-kelders van mombarg):

detail ophanging aan dek en oplegging op funderingsbalk (vandenberg betonkelders):

b. opgehangen aan de funderingsbalken, via stekkenbakken horizontaal; keldermuren tussen de funderingsbalken (prefab-kelders van mombarg):

detail ophanging aan funderingsbalken, via stekkenbakken horizontaal (vandenberg betonkelders):

detail ophanging aan funderingsbalken, via schroefankers (sterk betonkelders):

c. opgehangen aan de funderingsbalken, via stekken verticaal; keldermuren onder de funderingsbalken (prefab-kelders van mombarg):

d. koppelen met tss-consoles (vandenberg betonkelders):

vergelijkbaar met de tss-consoles (sterk betonkelders):

e. op staal is ook mogelijk: met verbrede voet/vloer (prefab-kelders van mombarg):

andersoortige afbeeldingen: transport van kelderbakken (ten have betonkelders):

ventilatie, beluchten en ontluchten (vandenberg betonkelders):

Documentatie
- Matenoverzicht betonkelders (van VandenBerg betonkelders)

Met dank aan VandenBerg Betonkelders, Prefab-kelders van Mombarg, Sterk Betonkelders, MBS Kelderbouw.

Verg. afzinkkelder, bergbezinkbassin.