(home: www.joostdevree.nl) Het Vademecum Historische bouwmaterialen, installaties en infrastructuur van Piet Bot (eerste uitgave, mei 2009) is een prachtig werk, maar het mist helaas een alfabetisch register. Hopelijk wordt deze omissie in een volgende editie goedgemaakt. Dit is het register als tekstbestand, niet geheel alfabetisch maar zoals het in de hoofdstukken voorkomt. Zoek erin naar het gewenste trefwoord met . === HOOFDSTUK 1: HISTORISCH OVERZICHT 12 Historisch overzicht 12 Historisch overzicht: De tweede helft van de negentiende eeuw 13 Historisch overzicht: De twintigste eeuw tot 1945 11 Historisch overzicht: Het begin van de negentiende eeuw 12 Historisch overzicht: Na de Tweede Wereldoorlog 16 === HOOFDSTUK 2: BURGERLIJKE BOUWKUNDE 20 Beproevingstoestellen en proefstations vooronderzoek van bouwmaterialen 26 Bond voor Materialenkennis 28 Bouwmeesters en architecten 20 Burgerlijke bouwkunde 20 Burgerlijke bouwkunde, Onderwijs in het vak ... 21 Burgerlijke bouwkunst en bouwkunde 20 Gilden 20 Hoger technisch onderwijs 21 Hoger technisch onderwijs in Nederland 28 Internationale Bond voor de Kennis der Bouwstoffen 28 Koning & Bienfait 26 Lager technisch onderwijs 21 Leerstoel 'Leer der Bouwstoffen' aan de Polytechnische School 21 Middelbaar technisch onderwijs 21 Nieuwe Internationale Bond voor Materialenkennis 28 Normalisatie 27 Onderzoeksinstellingen 26 Publicaties, de eerste ... 22 Tentoonstellingen 28 Tijdschriften 23 TNO, Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek 27 Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) 27 Vereniging van handelaren in bouwmateriaien 28 Verenigingen op het gebied van bouwmaterialen 28 === HOOFDSTUK 3: NATUURSTEEN EN NATUURSTEENBEWERKING 30 Albast 38, 51 Anröchter zandsteen 49 Anstrude 46 Arabescircato 42 Arduin, blauwe ... 35 Arduin, Brabantse ... 35 Arduin, Vlaamse ... (Ledesteen of Balegemsteen) 35 Arduin: witte ... 34 Aschaffenburger zandsteen 49 Balegemsteen (Ledesteen of Vlaamse arduin) 35 Basalt en basaltlava 45 Basaltlava 34, 45 Baumberger (Munstersteen) 37 Belgische kalksteensoorten 34 Belgische marmers 42 Belgische soorten natuursteen 45 Bentheimer steen 38 Bentheimer zandsteen 48 Bewerken van natuursteen 52 Bewerking natuursteen bij de groeve 32 Blauwe arduin 35 Blokken natuursteen, het vormen van ... 52 Bois fleuri 47 Bollendorfer zandsteen 49 Boucharderen, Vlak maken en ... 53 Brabantse arduin (Gobertanger steen) 35 Bremer-, Wezer- en Mainzandsteen,:rode ... 40 Brocircatello 42 Cippolino 42 CircaLacircatta 42 Circarrara marmer 42 Comblanchien 47 Conservering van natuursteen 54 Coutarnoux 47 Diabaas 44 Domroy 47 Doornikse steen 35, 45 Duitse kalksteen 46 Duitse kalksteensoorten 37 Engelse kalksteen 37, 48 Escosijnse steen, hardsteen 36 Euviile 47 Faverolles 47 Franse kalksteen 37, 46 Frezen 54 Frijnen 53 Geologische tijdschaal 30 Gobertanger steen (Brabantse arduin) 35 Graniet 43 Graniet, soorten ... 44 Groeve , bewerking natuursteen bij de groeve 32 Hardsteen: Petit-granit 46 Hardtssen, Escosijnse steen, hardsteen 36 IJzeroer 42 Impregnatie 55 KaIksteensoorten 45 Kalk, schelpkalk 45 Kalksteen 34 Kalksteen, Belgische kalksteensoorten 34 Kalksteen, Duitse ... 46 Kalksteen, Franse ... 37, 46 Kalksteen, Muschelkalksteen 46 Kalksteen, Nederlandse kalksteen 34 Kalksteen, Nederlandse soorten 45 kalksteensoorten 37 Kunrader steen 34, 45 Kwartsiet 50 Ledesteen of Balegemsteen (Vlaamse arduin) 35 Lei, herkomst van leien 43 Leisteen 43, 51 Lijmen van natuursteen 54 Losmaken van steen 52 Maastrichtse steen, ofwel mergel 34 Main-, Bremer- en Wezerzandsteen: rode ... 40 Marmer 42 Marmer, Belgische marmers 42 Marmer, Circarrara ... 42 Marmers 50 Massangis, Vaurion 47 Medearder zandsteen 49 Mergel, ofwel Maastrichtse steen 34 Metamorfe gesteenten 31, 42, 50 Montanier, Saint-Leu-d'Esserent, Saint-Maximin 47 Morley 47 Muschelkalksteen 46 Namense steen 35 Natuursteen en natuursteenbewerking 30 Natuursteen, conservering van ... 54 Natuursteen, historisch overzicht 31 Natuursteengebruik in de negentiende en twintigste eeuw 43 Natuursteensoorten, beschrijving ... 32 Obernkirchner zandsteen 48 Ölandsteen 38 Ontginning en bewerking van natuursteen 51 Ontstaanswijze natuursteen 30 Ontzouten van natuursteen 54 Oppervlaktebehandelingen van natuursteen 53 Petit-granit, hardsteen 46 Polijsten 51 Porfier 54 Porfier, coll. N.O.M. 32 Portlandsteen 37 Portlandstone 48 Portor 50 Purbeek 50 Rachwitz zandsteen, Silezische zandsteen 49 Reffroy, Saint-Joire 47 Reparatie van natuursteen 54 Rocbois 48 Rocville 48 Rode Bremer-, Wezer- en Mainzandsteen 40 Rode zandsteen: Bremer-, Wezer- en Mainzandsteen 40 Saint-Joire, Reffroy 47 Saint-Leu-d'Esserent, Saint-Maximin, Montanier, 47 Saint-Maximin ,Montanier, Saint-Leu-d'Esserent 47 Saint-Pierre-Aigle 48 Savonnières 37, 48 Scharreren 53 Schelpkalk 45 Schuren en zoeten 53 Sedimenten 30, 34, 35 Serpentino 51 Silezische zandsteen, Rachwitz zandsteen 49 Solnhofer 46 Spitsen 53 Stollings- en uitvloeiinggesteenten 32 Stollingsgesteenten 30, 43 Straatkeien 33 Toepassingen van natuursteen in het algemeen 31 Trachiet 33, 45 Travertin 48 Tufsteen 41, 49 Udelanger zandsteen 48 Uitvloeiinggesteenten, stollings- en uitvloeiinggesteenten 32 Vaurion, Massangis 47 Vert Tinos 50 Vlak maken en boucharderen 53 Vlammen 53 Vuursteen 38 Wasserstein 37 Watersnijden 53 Wezer-, Bremer- en Mainzandsteen: rode ... 40 Witte arduin 34 Zagen van natuursteen 52 Zandsteen 38 Zandsteen, Bentheimer ... 48 Zandsteen, Bollendorfer ... 49 Zandsteen, Duitse soorten 48 Zandsteen, Medearder ... 49 Zandsteen, Obernkirchner ... 48 Zandsteen, Silezische zandsteen, Rachwitz zandsteen 49 Zandsteen, Udelanger ... 48 Zandsteen: rode Bremer-, Wezer- en Mainzandsteen 40 Zandsteenbesluit 49 Zeeweringen 33 Zoeten en schuren 53 Zwerfstenen 32 === HOOFDSTUK 4: BAKSTEEN EN GEBAKKEN DAKPANNEN 56 Bakken 58 Bakken van steen 64 Bakovens 65 Baksteen en gebakken dakpannen 56 Baksteen: drogen van baksteen 64 Baksteen: eerste ontwikkelingen 77 Baksteen: geglazuurd 69 Baksteen: gekamde steen 76 Baksteen: geprofileerde montant-, put· en schoorsteenstenen 74 Baksteen: het ontstaan van ... 56 Baksteen: Highpor molersteen 77 Baksteen: holle ... 73 Baksteen: molersteen molersteen 77 Baksteen: Narvik Alegra 99 Baksteen: Negentiende en twintigste eeuw 60 Baksteen: steenformaten 59 Baksteen: verblendsteen en geperforeerde steen 75 Baksteen: vuurvaste steen 70 Baksteen: zolderingsteen 74 Baksteenfabricage na 1900: sociale en economische omstandigheden 69 Bouletpan, kruispan of Echtse pan 88 Bovenpan: onderpan en ... 103 Bricorna-steen 75 Broekstukken 100 Bult, of Meiler bakoven 58 Chamotte Unie in Geldermalsen 72 Chaperonpan 100 Dakpan: Bouletpan, kruispan of Echtse pan 88 Dakpan: chaperonpan 100 Dakpan: dubbele Romaanse pan 96 Dakpan: Echtse pan, kruispan, Bouletpan 88 Dakpan: eindvorst 100 Dakpan: Friese pan 91 Dakpan: Germaanse pan 97 Dakpan: gevelpan 100 Dakpan: gotische pan 91 Dakpan: hamerpan 91 Dakpan: Hildesheimer pan 82 Dakpan: holle golf- of S-pan 83 Dakpan: holle Muldenpan 98 Dakpan: Hoogenlandsche pan 93 Dakpan: huifpan, kappan 103 Dakpan: kappan, huifpan 103 Dakpan: kilkeperpan 100 Dakpan: knikpan 100 Dakpan: Kruispan, Boulet of Echtse pan 88 Dakpan: linkse en rechtse pan 84 Dakpan: Ludowicipan of Muldenpan 90 Dakpan: Maaspan 98 Dakpan: Maseiller pan 90 Dakpan: Moienlei-pan 95 Dakpan: Muldenpan of Ludowicipan 90 Dakpan: nokvorst 100 Dakpan: Opnieuw Verbeterde Hollandse pan (OVH) 97 Dakpan: OVH (Opnieuw Verbeterde Hollandse pan) 97 Dakpan: pan van Mehroog 90 Dakpan: pegonpan 93 Dakpan: Rijnlandpan 98 Dakpan: Romaanse pan 95 Dakpan: Romeinse pan 95 Dakpan: ruitjespan 90 Dakpan: tegula en imbrices of imbrex 81 Dakpan: tuiles du Nord 89 Dakpan: Van Helder pan 93 Dakpan: Verbeterde Hollandse pan (VH en VHV) 93 Dakpan: VH en VHV: Verbeterde Hollandse pan 93 Dakpannen en Kleiwarenfabriek vlh D. van Oordt & Co in Alphen a/d Rijn 107 Dakpannen: afwerking van daktegels en pannen 79 Dakpannen: Baksteen en gebakken dakpannen 56 Daktegels en pannen: afwerking van ... 79 Daktegels:gebakken daktegels, de eerste ontwikkelingen 78 Deel- of plaveisteen 74 Draineerbuizen 108 Drogen van baksteen 64 Dubbele Romaanse pan 96 Echtse pan, kruispan, Bouletpan 88 Eindvorst 100 Engoberen 81 FD (Flach Dach) 99 Fimonsteen 78 Flach Dach (FD) 99 Friese pan 91 Gaat- of luchtpan 102 Gebakken trottoirtegels 75 Gebroeders Nagtegaal, Gouda Vuurvast 72 Geglazuurde baksteen 69 Gekamde steen 76 Geografische verspreiding van de dakpannen-industrie 106 Geperforeerde steen: Verblendsteen en ... 75 Geprofileerde steen 74 Germaanse pan 97 GeveIpanbeëindiging 105 Gevelpan 100 Glazuren of verglazen 80 Gotische pan 91 Gouda Vuurvast, Gebroeders Nagtegaal 72 Gres 108 Gresbuizen 109 Gresindustrie in Nederland 110 Hamerpan 91 Highpor molersteen 77 Hildesheimer pan 82 Historisch overzicht baksteen en gebakkenn dakpannen 56 Holle baksteen 73 Holle en bolle pannen ofwel monniken en nonnen 83 Holle golf- of S-pan 83 Holle Muldenpan 98 Holle terracotta platen 71 Hoogenlandsche pan 93 Huifpan, kappan 103 Hulpstukken en versieringen op het pannendak 100 Imbrex: tegula en imbrices of imbrex 81 Indeling van soorten keramische dakbedekkingen 81 Kammen 105 Kappan, huifpan 103 Keramische dakbedekkingen; indeling van soorten ... 81 Keuls aardewerk 108 Kilkeperpan 100 Klei 57 Kleiwinning 60 Kleur van steen 60 Kneden van klei 57, 61 Knie(boom)steen 74 Knikpan 100 Kruispan, Boulet of Echtse pan 88 Kwaliteiten 60 Linkse en rechtse pan 84 Lucas Iisbrands pan 92 Ludowicipan of Muldenpan 90 Maaspan 98 Machinaal kneden van klei 61 Machinaal vormen van baksteen 61 Malen van klei 57 Maseiller pan 90 Mechanisatie (baksteen/dakpannen) 60 Mehroog: pan van ... of ruitjespan 90 Meiler bakoven of bult 58 Middeleeuwen: van de ... tot de negentiende eeuw 82 Moienlei-pan 95 Molersteen en Highpor molersteen 77 Monniken en nonnen ofwel holle en bolle pannen 83 Montantsteen 74 Muldenpan of Ludowicipan 90 Muurafdekkingstenen 109 Narvik Alegra 99 Narvik collectie van Wienerberger Koramic 98 Narvik Madura 99 Naturelkleur, oxideren en smoren of reduceren 79 Negentiende en twintigste eeuw: verdere ontwikkelingen in de ... 85 Nokvorst 100 Nokvorst en eindvorsten, gevel- knik- en kilkeper-, chaperon pan en broekstukken 100 Nokvorst en eindvorsten, gevel- knik- en kilkeper-, chaperon pan en broekstukken 100 Oegstgeester pan 87 Onderpan en bovenpan 103 Oorsprong 78 Oosthoek (Adrianus) in Den Haag, Alphen aan den Rijn, Zoeterwoude-Rijndijk en Tilburg 107 Opnieuw Verbeterde Hollandse pan (OVH) 97 Oventypes: Verdeling van de ... in Nederland 68 OVH (Opnieuw Verbeterde Hollandse pan) 97 Oxideren 79 Pan van Mehroog of ruitjespan 90 Pegonpan 93 Pirons 105 Plavei- of deelsteen 74 Poreuze stenen 77 Porisosteen 78 Put- en schoorsteenstenen 74 Raamdorpelstenen 109 Reduceren 79 Renova 99 Rietvorsten 105 Rijnlandpan 98 Ringoven 65 Romaanse pan 95 Romeinse pan 95 Romeinse periode 81 Ruitjespan: pan van Mehroog of ... 90 S-pan of holle golfpan 83 Schoorsteenstenen 74 Smoren 79 Smoren van baksteen en plavuizen 68 Soorten gebakken producten 70 Steenformaten 59 Steenoven 58 Steenovens 58 Steenstrips 76 Straatstenen 75 Strengpers: ontwikkeling van de ... 62 Tegula en imbrices of imbrex 81 Terracotta 77 Terracotta 77 Trottoirtegels: gebakken ... 75 Tuiles du Nord 89 Tunneloven 67 Van Helder pan 93 Veldoven 59 Veldoven 59 Ventilerende steen 76 Verbeterde Hollandse pan (VH en VHV) 93 Verblendsteen en geperforeerde steen 75 Verdeling van de oventypes in Nederland 68 Verdere ontwikkelingen in de negentiende en twintigste eeuw 85 Verglazen of glazuren 80 Versieringen 105 VH en VHV: Verbeterde Hollandse pan 93 Vitrit 77 Vitrit 77 Vlamoven 67 Vormen (baksteen/dakpannen) 58 Vormen van baksteen; machinaal ... 61 Vuurvaste steen 70 Waaloven 65 Waterdichtheid: windvastheid en ... 85 Wienerberger Koramic (Narvik) 98 Windvastheid en waterdichtheid 85 Windvastheid van pannendaken: ontwikkeling van de ... 105 Zigzagoven 66 Zolderingsteen 74 Zuiveren van klei 57 === HOOFDSTUK 5: BOUWEN IN STEEN 111 Asfalt en asfaltlak 118 Bakstenen gebouw: een bijzonder ... 119 Bescherming tegen het indringen van vocht in metselwerk 117 Bouwen in steen 111 Bouwen in steen: andere vroege initiatieven 118 Daggerwerk: platvol en ... 115 Droogstapelsysteem voor gevelmetselwerk 114 Gewapend metselwerk 114 Glasvernis: waterglas of ... 117 Isolatie van spouwmuren 113 Knipvoeg: snijvoeg en ... 116 Lateien van gewapend metselwerk 115 Metselmachine 114 Metselverbanden 111 Metselwerk 114 Metselwerk: gewapend ... 114 Muuroverspanningen 115 Platvol en daggerwerk 115 Prefab metselwerk 114 Reiniging van (metselwerk)gevels 118 Restauratievoegwerk 117 Revolutiebouw 119 Schaduwvoeg: terugliggende voeg en ... 116 Snijvoeg en knipvoeg 116 Spouwmuren: isolatie van ... 113 Spouwmuur 113 Steigerwerk 118 Terugliggende voeg en schaduwvoeg 116 Vensters: stenen ... 115 Vocht: bescherming tegen het indringen van ... in metselwerk 117 Vocht: vochtwering met siliconen 116 Vochtwering met siliconen 116 Voegwerk 115 Voegwerk: geen ... 116 Waterglas of glasvernis 117 Witte Huis: Het ... te Rotterdam 119 === HOOFDSTUK 6: MATERIALEN VOOR MORTEL, WAND-, PLAFOND- EN VLOERAFWERKING 121 Aida 145 Aisit 145 Alabastine 151 Alja-Jahn systeem 145 Aluminiumcement 135 Amonit en Monulit 140 Amsterdams kunst- of roodcement 127 Beamix 139 Beton-emaille 143 Blauw pleisterwerk 143 Blussen (pleisterkalk) 124 Brabantse wanden: riet op wanden, Brabantse wanden 146 Branden (pleisterkalk) 123 Breccietegels 152 Brikkenmeel: puzzolaanaarde en brikkenmeel 127 Carton pierre 149 Casanet 149 Caziuscement 128 Cement 127 Cement: andere soorten ... 133 Cement: definitie van ... 127 Cement: edelportlandcement 136 Cement: gekleurd cement 152 Cement: gekleurd portlandcement 133 Cement: hoogovencement 134 Cement: Keenes marmercement 142 Cement: magnesiumcement 128 Cement: nieuwere normering en classificatie van bepaalde cementeigenschappen 136 Cement: Plastisch Dinas Crystal als vuurvaste cement 135 Cement: portlandcement 129 Cement: productie en vraag in Nederland 130 Cement: Romeins cement, Romancement of Parkercement 128 Cement: snel verhardende cementsoorten 135 Cement: Sorelzinkcement 128 Cement: verpakking van ... 137 Cement: waterdicht ... 129 Cement: witte portlandcement 134 Cementrustiek 141 Cementsoorten 127 Ceresit 138 Draad, Rabitzwerk 148 Edelportlandcement 136 Eerste Nederlansche Cement Industrie (ENCI) 132 ENCI: De Eerste Nederlansche Cement Industrie 132 Etango 144 Gekleurd cement 152 Gekleurd portlandcement 133 Gewassen grindvloer 153 Geweven hout 147 Gietvloeren 153 Gips 125 Granito en terrazzo 152 Granol 144 Grindvloer: gewassen ... 153 Haringgraatstaal 149 Historisch overzicht: materialen voor mortel-, wand-, plafond- en vloerafwerking 121 Historisch pleisterwerk 141 Hoekbeschermingsprofiel 151 Hoogovencement 134 Houten latjes 146 Isolerend pleisterwerk 144 Kalk 122 Kalk: schelpkalk 123 Kalksoorten 123 Kalzidum 138 Keenes marmercement 142 Keuringseisen 136 Knauf 125 Kunstcement: Amsterdams kunst- of roodcement 127 Leem 122 Lijmmortels 139 Luchtbelvormers 139 Magnesiet en xyloliet 152 Magnesiumcement 128 Marmerimitatie of stuc lustré, stucco lustra, scagliola en Keenes marmercement 142 Mastiek 127 Materialen voor mortel, wand-, plafond- en vloerafwerking 121 Mechanisatie van pleisterwerk 151 Mineros 140 Monulit: Amonit en ...140 Mortel, wand-, plafonden vloerafwerking: materialen voor ... 121 Mortel: lijmmortels 139 Mortel: prefabricatie van mortels 139 Mortel: reparatiemortels voor natuursteen en terracotta 140 Mortel: toeslagstoffen in ... 138 Mortel: waterdichte ... 138 Mortelsamenstellingen 138 Mortelspuit 151 Mozaïektegels, breccietegels of terrazzotegels 152 Natuursteen: reparatiemortels voor ... en terracotta 140 Olie 139 Papier-maché, carton pierre en papierstuc 149 Papiersteen 153 Papierstuc 149 Parkercement of Romancement 128 Pelisterwerk: mechanisatie van ... 151 Perlite 144 Plafond: riet tegen plafonds 146 Plastisch Dinas Crystal als vuurvaste cement 135 Pleistersystemen voor binnenwerk 142 Pleistersystemen voor restauratie in kerken 144 Pleisterwerk e.d.: negentiende en twintigste eeuw 141 Pleisterwerk e.d.: ontwikkeling in het buitenland 129 Pleisterwerk en stucwerk 141 Pleisterwerk, onderlaag: geweven hout 147 Pleisterwerk, onderlaag: haringgraatstaal 149 Pleisterwerk, onderlaag: hoekbeschermingsprofiel 151 Pleisterwerk, onderlaag: houten latjes 146 Pleisterwerk, onderlaag: Steengaas 148 Pleisterwerk: blauw ...143 Pleisterwerk: granol 144 Pleisterwerk: Isolerend pleisterwerk 144 Pleisterwerk: ondergrond van stucwerk 146 pleisterwerk: schuurwerk 143 Pleisterwerk: stucwerk 146 Pleisterwerk: vroege stucplafonds 146 Pleisterwerk: wit ... 142 Porion 140 Portlandcement 129 Portlandcement in Nederland 130 Portlandcement: Edelportlandcement 136 Portlandcement: gekleurd portlandcement 133 Portlandcement: witte ... 134 Pudlo 139 Puzzolaanaarde en brikkenmeel 127 Rabitzwerk: draad, Rabitzwerk 148 Remmers 145 Reparatiemortels voor natuursteen en terracotta 140 Ribbenstrekmetaal 149 Riet op wanden, Brabantse wanden 146 Riet tegen plafonds 146 Rogips 126 Romancement of Parkercement 128 Romeins cement, Roman-, of Parkercement 128 Romeins cement, Romancement of Parkercement 128 Roodcement: Amsterdams kunst- of roodcement 127 Scagliola 142 Schelpkalk 123 Schuurwerk 143 Sgraffito 142 Snel verhardende cementsoorten 135 Sorelzinkcement 128 Steengaas 148 Steengaas 148 Steenkalk 123 Strekmetaal: ribbenstrekmetaal 149 Stuc 141 Stuc lustré 142 Stucanet 149 Stucco lustra 142 Stucplafonds: vroege ... 146 Stucwerk 146 Stucwerk: ondergrond van ... 146 Stucwerk: pleisterwerk en ... 141 Stukadoorsgaas 149 Super Rapid 136 Terracotta: reparatiemortels voor natuursteen en ... 140 Terrazzo: granito en terrazzo 152 Terrazzotegels 152 Toeslagstoffen in mortel 138 Tras 126 Tubag 126 Vermiculite 144 Verpakking van cement 137 Vloerafwerkingen 152 Voorkoming van bevriezing 138 Vorst: voorkoming van bevriezing 138 Vuurvaste cement: Plastisch Dinas Crystal als ... 135 Wapex 140 Waterdicht cement 129 Waterdichte mortels 138 WB systeem 145 Wit pleisterwerk 142 Witte portlandcement 134 Xyloliet: magnesiet en ... 152 === HOOFDSTUK 7: KUNSTSTEEN 155 Binnenwerk: toepassing voor binnenwerk 165 Cellenbeton steen of gasbeton steen 165 Cement: De Nederlandsche cementsteenfabriek te Vrijenban 156 Cementtegels 171 Cementtegels, parkettegels, terrazzotegels of figuurtegels 171 Dakplaten van kunststeen 157 Drijfsteen of Schwemmstein 158 Figuurtegels 171 Gasbeton steen of cellenbeton steen 165 Gasbeton: verwerken van kalkzandsteen, ... en gipsblokken 170 gevelsteen: herintroductie kunststeen als ... 165 Gibo 168 Gipsblokken 170 Gipsblokken: verwerken van kalkzandsteen, gasbeton en ... 170 Gres Ransome of Ransome kunstzandsteen 155 Gulta percha 157 IJmuiden: De Nederlandsche kunstzandsteenfabrieken bij Velsen en IJmuiden 156 Kalkzandsteen 159 Kalkzandsteen in Nederland 161 Kalkzandsteen: De Nederlandsche kunstzandsteenfabrieken bij Velsen en IJmuiden 156 Kalkzandsteen: gekleurd: toepassing van en eerste generatie gekleurde kalkzandsteen 163 Kalkzandsteen: verwerken van..., gasbeton en gipsblokken 170 Kraneburg: kunstzandsteenfabriek ... Den Haag 156 Kunstmarmer: steen van kunstmarmer 157 Kunststeen 155 Kunststeen: eerste ontwikkelingen 155 Kunststeen: eerste vermeldingen 155 Kunststeen: enkele handelsmerken van (poreuze) steen 173 Kunststeen: andere fabrieken in Nederland 162 Kunststeen: andere initiatieven op dit gebied 161 Kunststeen: diverse soorten producten die maar kort in roulatie zijn geweest 158 Kunststeen: herintroductie als gevelsteen 165 Kunststeen: Soetens 155 Kunststeen: verschillende soorten ... 155 Kunstzandsteenfabriek Kranenburg Den Haag 156 Lavalithsteen 159 LiBo: de eerste producten van LiBo en YTONG 168 LiBo: van ... naar Xella Nederland B.V. 167 Magnesietsteen 157 Marmer: steen van kunstmarmer 157 Metallisatie .70 Nederlandsche cementsteenfabriek te Vrijenban 156 Nederlandsche kunstzandsteenfabrieken bij Velsen en IJmuiden 156 Ocriet 169 Oliemastiek 155 Parkettegels 171 Poreuze steen: enkele handelsmerken van (poreuze) steen 173 Ransome kunstzandsteen of Gres Ransome 155 Schwemmstein of drijfsteen 158 Soetens kunststeen 155 Steen van kunstmarmer 157 Terrazzotegels 171 Velsen: De Nederlandsche kunstzandsteenfabrieken bij Velsen en IJmuiden 156 Vrijenban: De Nederlandsche cementsteenfabriek te ... 156 Xella: van Libo naar ... Nederland B.V. 167 Xyloliet 158 YTONG: de eerste producten van LiBo en YTONG 168 === HOOFDSTUK 8: CHEMIE EN KUNSTSTOFFEN 175 Aardoliewinning als grondstof voor kunststof, asfalt en bitumen 176 Acrylaten 178 Additiepolymerisatie 182 Alkreflex 192 Asfalt: aardoliewinning als grondstof voor kunststof, ... en bitumen 176 Bakeliet 187 Balkon: toepassing van kunststof bij de restauratie van balkconstructies 193 Beauret 190 Bicelli: Imitatieglas, Spondite en Bicelli 189 Bison International: de firma ... te Goes 197 Bitumen: aardoliewinning als grondstof voor kunststof, asfalt en ... 176 Blazen van folie 184 Blazen: vorm ... 184 Caoutchouc, natuurlijk rubber 179 Caseïne koudlijm 196 Casïneformaldehyde 177 Cellofaan 188 Celluloid: Parkesine en ... of xyloniet 186 Cellulosederivaten 178 Chemie en kunststoffen 175 Chemie en kunststoffen: historisch overzicht 175 Chemie en kunststoffen: historisch overzicht, van de 19de eeuw tot 1945 185 Chemie en kunststoffen: nieuwste ontwikkelingen 196 Chemische processen voor de vorming van verschillende polymeren of kunststoffen 182 Clairet: kunststof bekledingsmateriaal, Perstorp, ... en Formica 190 Condensatiepolymerisatie 182 Copolymerisatie 182 Corroplast: kunststof golfplaat, ... 190 Dacron: Nylon, Terylene en ... 188 Derivaten: cellulosederivaten 178 Dieptrekken; persen en ... 184 Dierlijke lijm 196 Divo: Polva - Divo 193 Draka 194 Duropal 190 Eboniet, vulcaniet of hardgummie 185 Elastomeren 179, 182 Extruderen 183 Fenolformaldehyde 177 Folie: blazen van ... 184 Formaldehyde: ureumformaldehyde 177 Formaldehyde: casïneformaldehyde 177 Formaldehyde: fenolformaldehyde 177 Formaldehyde: melamineformaldehyde 177 Formica: kunststof bekledingsmateriaal, Perstorp, Clairet en ... 190 Frencken 196 Gespoten isolatieschuim, Plasto-Therm 191 Goes: de firma Bison International te Goes 197 Grondstoffen en de productie van kunststoffen 176 Hard papier: pertinax of ... 188 Hardgummie : eboniet, vulcaniet of ... 185 Hergebruik of recycling van kunststof 192 Holoplastplaat 190 Hoorn: kunsthoorn 187 Imitatieglas, Spondite en Bicelli 189 Isolatieschuim: gespoten ..., Plasto-Therm 191 Kalanderen 183 Kitten 195 Koudlijm: caseïne ... 196 Kozijnen: kunststof ramen en ... 190 Kunsthars: synthetische en kunsthars lijmen 196 Kunstharsen: samenvatting van enkele ... en het begin van fabricage in Nederland 189 Kunsthoorn 187 Kunststof bekledingsmateriaal, Perstorp, Clairet en Formica 190 Kunststof golfplaat, Corroplast 190 Kunststof lichtkoepels 190 Kunststof ramen en kozijnen 190 Kunststof sandwichplaat 190 Kunststof: aardoliewinning als grondstof voor ..., asfalt en bitumen 176 Kunststof: toepassing van kunststof bij de restauratie van balkconstructies 193 Kunststof: verwerken van polymeren, ofwel ... tot voorwerpen transformeren 183 Kunststoffen in Nederland 176 Kunststoffen: na WO II bekend geworden handelsmerken en toepassingen 190 Kunststoffen: chemie en ... 175 Kunststoffen: chemische processen voor de vorming van verschillende polymeren of ... 182 Kunststoffen: grondstoffen en de productie van ... 176 Kunststoffen: hoofdindeling van ... naar hun structuur 177 Kunststoffen: structuur: hoofdindeling van kunststoffen naar hun structuur 177 Kunststoffen: toevoegingen aan ... 183 Kunststofplaten, van pertinax naar trespa 191 Lexan en polycarbonaat plaat 192 Lichtkoepels: kunststof ... 190 Lijm: plantaardige lijm 196 Lijm: synthetische en kunsthars lijmen 196 Melamine en polyvinylchloride (pvc) 185 Melamineformaldehyde 177 Morgobest 191 Natuurlijk rubber: Caoutchouc, ... 179 Nylon: ..., Terylene en Dacron 188 Nylon: polyamide 179 Parkesine en celluloid of xyloniet 186 PE: polyethyleen 178 , 189 Persen en dieptrekken 184 Perspex 191 Perstorp: kunststof bekledingsmateriaal, ..., Clairet en Formica 190 Pertinax of hard papier 188 Pertinax: kunststofplaten, van ... naar trespa 191 Plantaardige lijm 196 Plasto-Therm: gespoten isolatieschuim, ... 191 PMMA: polymethylmethacrylaat 189 Polva - Divo 193 Polyadditie 182 Polyamide (nylon) 179 Polycarbonaat 179 Polycarbonaat: Lexan en ... plaat 192 Polyesterhars 178 Polyethyleen (PE) 178 , 189 Polymeren 182 Polymeren: chemische processen voor de vorming van verschillende ... of kunststoffen 182 Polymeren: condensatiepolymerisatie 182 Polymeren: verwerken van ..., ofwel kunststof tot voorwerpen transformeren 183 Polymethylmethacrylaat (PMMA) 189 Polystyreen 178, 186 Polyurethaan 178 Polyvinylchloride (PVC) 178 Polyvinylchloride: melamine en polyvinylchloride (pvc) 185 Polyvinylideenchloride (saran) 179 Pritt stift 196 PVC schroten 191 PVC: melamine en polyvinylchloride (pvc) 185 PVC: polyvinylchloride 178 Raplag pijpisolatie 192 Recycling of hergebruik van kunststof 192 Restauratie: toepassing van kunststof bij de ... van balkconstructies 193 Rubber als vloerbedekking 182 Rubber in Nederland 180 Rubber: caoutchouc, natuurlijk ... 179 Rubber: soorten en toepassingen synthetisch rubber 181 Rubber: vulcaniseren van rubber 180 Rubberboom: smokkelen van de rubberboom 180 Sandwichplaat: kunststof ... 190 Saran: polyvinylideenchloride 179 Schroten: PVC ... 191 Schuimen 184 Smokkelen van de rubberboom 180 Soorten en toepassingen synthetisch rubber 181 Spondite: Imitatieglas, Spondite en Bicelli 189 Spuitgieten 184 Synthetisch rubber 180 Synthetische en kunsthars lijmen 196 Terylene: Nylon, ... en Dacron 188 Thermoharders 177 Thermoplasten 178 Toevoegingen aan kunststoffen 183 Trespa 191 Trespa volkern 192 Trespa: kunststofplaten, van pertinax naar ... 191 Ureumformaldehyde 177 Vacuümvormen 184 Ventifol 192 Verwerken van polymeren, ofwel kunststof tot voorwerpen transformeren 183 Volkern: Trespa ... 192 Voorwerpen: verwerken van polymeren, ofwel kunststof tot ... transformeren 183 Vorm blazen 184 Vulcaniet: eboniet, ... of hardgummie 185 Vulcaniseren van rubber 180 Xyloniet: Parkesine en celluloid of ... 186 === HOOFDSTUK 9: HOUT EN HOUTBEWERKING 198 Acacia 202 Afzelia of doussie 205 Afzuiging: houtmachines met ... 212 Amerikaanse naaldhoutsoorten 204 Azobé 205 Bangkirai 205 Basralocus 205 Berken 200, 203 Beuken 200, 202 Bewerking van hout 208 Bilinga 206 Bruynzeel 213 Cirkelzaag 210 Dennen 200, 204 Doussie: afzelia of ... 205 Drogen van hout 215 Duurzaamheidklassen van hout 202 Ebbenhout 200 Eiken 199, 203 Eiken wagenschot 209 Eiken: overgang van ... naar grenen 20l Esdoorn 203 Essen 203 Europese houtsoorten 202 Grenen 201, 204 Grenen en vuren 201 Grenen: overgang van eiken naar ... 20l Groenhart 206 Hemlock 201 Hout en houtbewerking 198 Hout: gebruik van hout door de eeuwen heen 198 Hout: historisch overzicht 199 Hout: machnies: gecombineerde machines 212 Hout: ontwikkeling in de 19de en 20e eeuw 202 Hout: overgang van eiken naar grenen 20l Houtbewerking 208 Houtbewerking: hout en ... 198 Houtbewerkingmachines in de negentiende eeuw 210 Houtmachines met afzuiging 212 Houtsoorten: indeling 198, soorten 203 Houtsoorten: indeling 198 Houtsoorten: tropische ... 200, 205 Houtwinning 208 Iepen 203 Iroko of Kambala 206 Jarrah 206 Kambala of Iroko 206 Karri 206 Kloven: zagen en ... 208 Lariks 204 Limba 206 Linden 20] Lintzaag 210 Loofhout 202 Loofhoutsoorten 199 Loofhoutsoorten 200 Machinaal zagen 209 Mahonie: sapeli-mahonie 207 Mahonie: sipo-mahonie 207 Makoré 206 Manbarklak 206 Meranti 20l Merbau 207 Naaldhout 204 Naaldhout: Amerikaanse naaldhoutsoorten 204 Naaldhoutsoorten 200 Okoumé 207 Oregon Pine 204 Palissander 200 Paltrokmolen: Windmolen, paltrokmolen 209 Parana Pine 205 Pitch Pine 204 Populieren 203 Raamzaag 210 Redwood 205 Ringen (ringvormig verwijderen van de bast vóór het vellen) 208 Sapeli-mahonie 207 Schaafbank 211 Sipo-mahonie 207 Teak 207 Timmerfabrieken in Nederland :i12 Tropische houtsoorten 200, 205 Vingerlassen 215 Vlotten: wateren en ... van hout 208 Vuren 204 Vuren: grenen en ... 201 Wagenschot: eiken ... 209 Wateren en vlotten van hout 208 Watermolen 209 Western Red Cedar 204 Wilgen 203 Windmolen, paltrokmolen 209 Yang 208 Zagen en kloven 208 Zagen, machinaal ... 209 Zagen: raamzaag 210 === HOOFDSTUK 10: BOUWEN IN HOUT 216 Automaat raamhouder 227 Automatische deur 227 Balklaag: overhoeks gekantelde balklaag 218 Balklaag: samengestelde balklagen 218 Balklaag: ribbenbalklaag 217 Balklagen en vloeren in woningen 217 Balklagen: enkelvoudige ... 217 Baltex pitriet 230 Beschot: eerste ontwikkeling verticaal gevel)beschot 220 Beschot: gevelbeschot, horizontaal 222 Beschot: houtprofilering en horizontaal en verticaal (gevel)beschot, ontwikkeling 219 Binnenspouwblad: prefab binnenspouwbladen 235 Bloktrap 232 Boomstamtrap 232 Bouwen in hout 216 Bouwen in hout: eerste ontwikkelingen 233 Buva aluminium profielen 228 Cassetteplafonds 219 Compri Alumnium profielen 228 De ontwikkeling van glasroedenverdeling 226 Deur: automatische ... 227 Deuren: overhead deur 227 Draaideur 227 Duivejager 220 Duiveljager 220 Duivenjager 220 Emyspanten 235 Emyspanten: een Nederlandse variant van het ... 235 Gelamineerd hout 235 Geprofileerde afdeklijst (vloerdelen) 218 Glasroeden: de ontwikkeling van glasroedenverdeling 226 Groef: messing en ... 219 Groef: verticale delen 'mes-mes' en 'groef-groef' 220 Hetzer: Karl Friedrich Otto Hetzer 236 Horizontaal (gevel)beschot 222 Horizontale jaloezielatten 230 Houtbewerking: de houtprofilering en horizontaal en verticaal (gevel)beschot, ontwikkeling 219 Houten rolluik 230 Houtprofilering en horizontaal en verticaal (gevel)beschot, ontwikkeling 219 Jaloezielatten:gevelbeschot, horizontaal ... 230 Kapconstructies van kerken en woonhuizen 216 Karl Friedrich Otto Hetzer 236 KaTeKa aluminium profielen 228 Kop-staart gelegd (vloerdelen) 218 Koud tegen elkaar gelegd (vloerdelen) 218 Kozijn als los element 223 Kozijn: enkele bijzondere (kozijn)constructies 226 Kozijnen: ontwikkelingen van kozijnonderdelen in de 19de en 20e eeuw 227 Kraaldelen 220 Kruiskozijn 223 Kunststof: rubber en ... 228 Kurk: tochtwering en waterkering van kurk, metaal 228 Ladder 232 Laddertrap 232 Lamellen: verticale lamellen 231 Losse veer 218 Mansarde kap 216 Markies 230 Massief houten vloer op strijkbalken 217 Messing en groef 219 Messing: verticale delen 'mes-mes' en 'groef-groef' 220 Metaal: tochtwering en waterkering van kurk, metaal 228 Metal stud 235 Ojief 219 Overhead deur 227 Overhoeks gekantelde balklaag 218 Parketvloeren 219 Peerkraal 219 Philibertspanten 235 Pitriet: Baltex 230 Plafonds: cassetteplafonds 219 Prefab binnenspouwbladen 235 Profielen: Buva aluminium profielen 228 Profielen: Compri alumnium profielen 228 Profielen: KaTeKa aluminium ... 228 Raamhouder: automaat ... 227 Rabatdelen: ontwikkeling van ... 222 Ribbenbalklaag 217 Rolluik: houten ... 230 Roltrap 233 Rubber en kunststof 228 Samengestelde balklagen 218 Schuifraam: naar binnen draaiend ... 227 Schuiframen: de ontwikkeling van schuiframen 224 Spanten 235 Spanten: Philibertspanten 235 Spiltrap 232 Steektrap 232 Stenen trap: ontstaan van de (stenen) trap 231 Strijkbalken: massief houten vloer op strijkbalken 217 Systeembouw: toepassing van lichte, geïsoleerde wanden van hout in de ... 233 Telmerken 216 Tochtwering en waterkering van kurk, metaal 228 Trap: bloktrap 232 Trap: boomstamtrap 232 Trap: laddertrap 232 Trap: ontstaan van de (stenen) trap 231 Trap: roltrap 233 Trap: spiltrap 232 Trap: steektrap 232 Trap: vlizotrap 233 Trappen 231 Uitvalscherm 230 V-delen 220 Veer: losse ... 218 Verticale delen 'mes-mes' en 'groef-groef' 220 Verticale lamellen 231 Vertikaal (gevel)beschot 219 Vlizotrap 233 Vloerdelen 218 Vloerdelen 218 Vloerdelen 218 Vloeren: balklagen en ... in woningen 217 Vormen van houten elementen zoals spanten in de 20e eeuw 235 Waterkering: tochtwering en ... van kurk, metaal 228 Wenteltrap (elektrisch) 233 Zonwering van papier 231 Zonwering: de ontwikkeling van ... 228 Zonwering: moderne ... van aluminium 231 Zonweringen in Nederland 229 === HOOFDSTUK 11: MATERIALEN VOOR LICHTE WANDEN, PLAFONDS EN ISOLATIE 237 A-board 246 Akoestische plafondplaat, Preocel 247 Amor 243 Ankaboard 246 Arbolite 243 Armite gewapende houtbetonplaat 246 Asbest als isolatie 260 Asbest en asbestcement 255 Asbest: dakpannen van asbest 258 Asbest: gekleurde platen en reliëfplaten van asbest 257 Asbest: gespoten ... 259 Asbestcement in Nederland: Martinit en Asbestona 254 Asbestcement: afzonderlijke producten van ... 256 Asbestcement: asbest en ... 255 Asbestcement: gewapend ... 258 Asbestile 258 Asbestona 254 Asbestverbod 259 Atonex en Dualit 247 Beaver wallboard 242 Bellaboard 258 Bellastona 258 Berekening isolatiewaarde van verschillende materialen 263 Beschot, dakbeschot: gips als dakbeschot 250 Bestwallplaat 246 Bimscementplaten 250 Bitumit 239 Board en vezelplaat producten 240 Boardplaat: strokarton ... 249 Brückner gipsplaten 250 Buizen 256 Cantillana: systeem ... 251 Celotex 248 Cement: afzonderlijke producten van asbestcement 256 Comell-Wood-Board 245 Compoboard 242 Compohout 239 Craftex 243 Dakelementen: spaanplaat ... 247 Dakpannen van asbest 258 De Lignatplaat 242 Decowal 240 Dempo 241 Den Test plaat 242 Diatomeeënaarde 260 Disolite 249 Domster 245 Donnacona 245 Dualit 247 Durisol-Mevriet 242 Duurzaam multiplex 240 Edelturf-Isolatie 249 Ensonit 245 Ensowal 245 Ensowood board 239 Essexboard 242 Eternit 254 Eternitplaten: geëmailleerde ... 258 Eterspan 259 Excelsiorplaat 249 Fabric: Silvercote ... 246 Fermacell 253 Flexwood 245 Foamglas 262 Formaldhyde-kwestie 247 Fribrokrith houtbetonplaat 246 Gekleurde platen en reliëfplaten van asbest 257 Geluidswering en isolatie 259 Gespoten asbest 259 Gewapend asbestcement 258 Gewapende luchtbeschermingsplaten 258 Geëmailleerde eternitplaten 258 Gips als dakbeschot 250 Gips: producten van ... 249 Gips: stro en ... 261 Gipskartonplaten: Gyproc 253 Gipskartonplaten: Rigips 253 Gipso wandelement 253 Gipsplaat: kokos ... 252 Gipsplaten van Knauf: Perlgips, Peristuck en Perllit 253 Gipsplaten: S-... 252 Glasal 258 Glaswol 261 Golfplaten 256 Gyplat 253 Gyproc gipskartonplaten 253 Gyprocplaten 252 Gypsum holle bouwsteenelementen 253 Gypunit 253 Gytex 253 Hagelith 245 Halmplank 246 Hardboard 241 Hardboard: Beaverboard, Standaardplaat, Jumboplaat en Tasalboard 241 Hardboard en vezelplaat producten 240 Hardboard: Kramfors, later Kramforac 247 hardboard: Unalit ... plaat 246 Heraklith 242 Holle bouwsteenelementen van Gypsum 253 Huntonit 246 Infusoriënaarde 260 Insotex 242 Insulating 242 Insulite 242 Insulwood 243 Isolatie: asbest als ... 260 Isolatie: berekening isolatiewaarde 263 Isolatie: Edelturf ... 249 Isolatie: lichte geïsoleerde wanden van hout 259 Isolatie: Presto isolatieplaat 246 Jumboboard 242 Karlit 246 Kiezelgoer 260 Knauf: Perlgips, Peristuck en Perllit 253 Kokos gipsplaat 252 KOMO-attest met productencertificaat 264 Kramforac 247 Kramfors hardboard en zachtboard 247 Kurk: producten van ... 248 Kurkplaat: Lidium 248 Kurksteen 259 Lichte geïsoleerde wanden van hout 259 Lidium 248 Lignatplaat (De Lignatplaat) 242 Lignolith 245 Linex bouwplaat 247 Liwa en Chequerplast 240 Lotla-board zachtboard plaat 246 lsover 263 Luchtbeschermingsplaten: gewapende ... 258 Lumbolite 245 Maftex 243 Martinit 254 Masonite 242 Materialen voor lichte wanden, plafonds en isolatie 237 MDF Medium Density Fibreboard 247 Medium Density Fibreboard MDF 247 Meubelplaat, triplex, multiplex e.d.: 239 Minerale wol: steenwol en glaswol 261 Monopol 243 Mulriplex en triplex: eerste ontwikkelingen 237 Multiplex en triplex: de doorbraak van ... 238 Multiplex met loodvulling 240 Multiplex: duurzaam ... 240 Natuurlijk gips 249 Neostuc 253 Nepo 246 Nobranda 258 Nopriet 249 Normaplaat 246 Novéboard 246 Oceana 239 Okoumé hout 239 Okoumé triplex 239 Oliecricis van 1973 264 Oriented Strand Board OSB 247 OSB Oriented Strand Board 247 Pantsertriplex of Plymax 239 Patria 246 Peristuck 253 Perlgips 253 Perllit 253 Philipres 243 Phoenix 258 Picolith 246 Plaatmaterialen 237 Plafondplaat: akoestische ... Preocel 247 Plast Ester 258 Plastergon 239 Plymax of pantsertriplex 239 Poreus board: Serratex ... 246 Poreusboard 246 Preocel 247 Presto isolatieplaat 246 Presto-A plaat 246 Preswood 242 Producten van gips 249 Producten van stro, riet, suikerriet, vlas, kurk en turf 248 Quartboard 242 R-waarde en U-waarde 264 Regelgeving rondom het verbod op het toepassen van asbest 259 Relatie tussen de U-waarde en de R-waarde 264 Reliëfplaat 240 Rexwood 245 Riet: producten van ... 248 Rietplanken 250 Rietplate of Solomite 248 Rigips gipskartonplaten 253 Roofmate 263 S-Gipsplaten 252 Schewil vlasplaat 249 Scholtolite 249 Serratex poreus board 246 Silvercote Fabric 246 Silvercote Wallboard 246 Skulptured Timbers 240 Solomite 248 Spaanplaat dakelementen 247 Spijkerflensdeken 262 Standaardboard 242 Steenwol 261 Steenwol in Nederland 261 Stro en gips 261 Stro: producten van ...248 Strokarton 248 Strokarton boardplaat 249 Strokarton in Nederland 248 Suikerriet: producten van ... 248 Sundeala 243 Systeem Cantillana 251 Tegelboard 242 Tekton 242 Test: Den Test plaat 242 Thermische isolatie 263 Tirotex 216 Torex 246 Treetex 243 Triplex: de doorbraak van ... 238 Triplex: eerste Nederlandse fabrikant van ... 239 Triplex: okoumé ... 239 Triplex: Plymax of pantsertriplex 239 Trocken stucc 251 Turf 260 Turf: Edelturf-Isolatie 249 Turf: producten van ... 248 Turfplaat 249 U-waarde en R-waarde 264 Unalit hardboardplaat 246 Underlayment 240 Uniplex 245 Upsonplaat 243 Vapotherm 263 Vezelcement zoals asbest, asbestcement en de latere alternatieven 255 Vikingbouwplaat 242 Vlas: producten van ... 248 Vlasplaat: Schewil ... 249 Wallboard: Silvercote 246 Warmtegeleidingcoëfficiënten 263 Wonderwood 246 Xylotekt 258 Zachtboard 241 Zachtboard: Kramfors, later Kramforac 247 Zachtboard: Lotla-board ... plaat Zeegras 260 === HOOFDSTUK 12: IJZER, STAAL EN GIETIJZER 266 Achterhar 309 Acme 300 Allsteel 272 Amerikaanse balkopleggingsmethode 301 Anti-inbraakschroef 305 Armcoijzer 271 Austenitisch staal 272 Autogeen lassen 282 Balkopleggingsmethode: Amerikaanse ... 301 BAT 301 Becking en Bongers: N.V. Ulftsche IJzergieterij v/h Becking en Bongers 287 Bessemerstaal269 Bevestigingsmiddelen tbv. hoofdzakelijk houtconstructies 301 Bevestigingsmiddelen: andere ... 304 Bevestigingsplaten van Siemens Bau-union 301 Bewerken van metaal en het benodigde gereedschap 280 Blaasoven 269 Blitla 296 Boormachines 281 Bouten en moeren 284 Bouten: houtdraadbouten en moeren 305 Bouwplaten: geëmailleerde stalen ... 299 Brugblik 296 Bulldog kramplaten 301 Chroomnikkelstaal 271 Craftplug 307 Dakpannen: moderne ... van plaatijzer 294 Dakramen 295 Diepenbroek & Reigers, Ulft (DRU) 286 Domnicu Antonis Schretlen: ijzergieterij in Leiden 289 Draad 299 Draadnagels 303 Draadnagels 303 Draadnagels: 302 Draadproducten 299 Draaibanken 281 DRU (Diepenbroek & Reigers, Ulft) 286 Duimgeheng en kruisgeheng 309 Elektrisch lassen 282 Elektrische oven, het elektrostaal 270 Elektrostaal 270 Enthoven in Den Haag 288 Erst: proces van erts tot staal 267 Fabricage van pijpen 278 Ferritisch staal 272 Fits 309 Freesmachnies 281 Frisoven 269 Frissen 269 Gaas 300 Gasgestookte oven, het Siemens-Martin staal 270 Gegolfd dakblik 296 Gegoten spijkers 303 Geka en Kommer 301 Gereedschap: bewerken van metaal en het benodigde ... 280 Gesmede spijkers 302 Gevelbekleding: geëmailleerde stalen bouwplaten 299 Gierijzer: herkenning van ... 285 Gieterij Doesburg v/h IJzergieterij Ubbink B.V. 287 Gietijzer 266 Gietijzer: (zie ook onder IJzergieterij) Gietijzer: pijpen van gietijzer 278 Gietijzer: profileringen in gietijzer 291 Gietijzeren gevelankers 294 Gietijzeren preekstoel 29L, Gietijzeren-, geëmailleerde- en gegalvaniseerde dakpannen 293 Glasroeden van gietijzer 295 Golfplaten: gegolfd dakblik 296 Grip 301 Grofsmederij: de Nederlandse ... te Leiden 289 Hang- en sluitwerk 307 Harmonicagaas 301 HE-profielen 277 Hennepvezels 306 Herculesplug 307 Hingejoint 300 Hoogoven 267 Hoogovens in IJmuiden: het ontstaan 285 Hoogovens: ontstaan van Hoogovens in IJmuiden 280 Horrengaas 300 Houtdraadbouten en moeren 305 Houtschroeven 304 Hydraulische pers 280 IJzer 266 IJzer, staal en gietijzer: historisch overzicht 266 IJzer, staal en gietijzer: materiaal en zijn eigenschappen 267 IJzer: een vroege toepassing van ... in Nederland 291 IJzer: het omwerken van ruw ijzer tot ... en staal 268 IJzeren molenroeden 293 IJzererts in Nederland 267 IJzergieterij 285 IJzergieterij in Deventer (Nering Bögel) 288 IJzergieterij Lovink bij Terborg 287 IJzergieterij Ubbink B.V. , later Gieterij Doesburg 287 IJzergieterij van Domnicu Antonis Schretlen in Leiden 289 IJzergieterij Vulcaansoord in Terborg 286 IJzergieterij: de Keppelse ... bij Laag-Keppel 286 Ijzergieterij: de nieuwe Rijksijzergieterij te Delft 289 IJzergieterij: Gieterij Doesburg v/h IJzergieterij Ubbink B.V. 287 IJzergieterij: ijzer- en kopergieterij van Penn & Bauduin te Dordrecht 290 IJzergieterij: N.V. Ulftsche IJzergieterij v/h Becking en Bongers 287 IJzergieterij: Nederlandse IJzergieterij Vulcanus N.V. Doetinchem 287 IJzergieterij: Rekhemse ... bij Gaanderen 286 IJzergieterijen: de eerste ... in Nederland 285 IJzerindustrie in Nederland 278 Inbraak: anti-inbraakschroef 305 IPE-profielen: ontwikkeling 277 Isselburger Hütle bij Isselburg in Duitsland 286 Kabeldraad 300 Keilbouten 302 Keppelse IJzergieterij bij Laag-Keppel 286 Kippengaas 300 Klavierslot 309 Klinken 283 Knooppunt: Scharnierende knooppunten 302 Kommer: Geka en ... 301 Kopergieterij: ijzer- en kopergieterij van Penn & Bauduin te Dordrecht 290 Koud gewalste profielen 277 Kozijnankers 304 Kramplaten: Bulldog ... 301 Kribgaas 300 Kroesbedrijf 269 Kruisgeheng: duimgeheng en ... 309 Kruisstiften 304 Kunstslijpsteen 281 Kunststof pluggen 307 Kunststof: schroeven van kunststof 305 Lassen en solderen 282 LD-proces 270 LD-staal 270 Legeringen: soorten gelegeerd staal, ontwikkeld in de 19e en begin 20e eeuw 271 Lewis zwaluwstaartplaten 298 Lichte Ursus 300 Liggersblik 296 Lovink: ijzergieterij ... bij Terborg 287 Machinebouw: ontwikkeling in de smederijen en machinebouw 280 Martensitisch staal 271 Metaalnijverheid in Nederland 28? Metrische draad 284 Moderne dakpannen van plaatijzer 294 Moeren: bouten en ... 284 Moeren: houtdraadbouten en moeren 305 Moeren: vierkant of zeshoekig 284 Molenroeden: ijzeren ... 293 Muurspijkers 304 Nagel: niet uittrekbare ... 304 Nederlandse IJzergieterij Vulcanus N.V. Doetinchem 287 Nering Bögel: IJzergieterij in Deventer 288 Nieten 304 Normalisatie in de aanduiding van staalkwaliteiten 272 Nylonplug van Fischer 307 Omwerking van smeedijzer en staal tot bouwmateriaal 272 Ontstaan van Hoogovens in IJmuiden 280 Ontwikkeling in de smederijen en machinebouw 280 Oven: gasgestookte oven 270 Oven: schachtoven 267 Oven: stukoven 267 Parkers 305 Penn & Bauduin: ijzer- en kopergieterij van Penn & Bauduin te Dordrecht 290 Philplug 307 Pijpen van gietijzer 278 Pijpen van smeedijzer 278 Pijpen: fabricage van ... 278 Plaatijzer: plafonds en wanden van plaatijzer 298 Plaatijzer: soorten plaatijzer 296 Plafonds en wanden van plaatijzer 298 Plug: Craftplug 307 Plug: kunststof pluggen 307 Plug: nylon ... van Fischer 307 Plug: Rawlplug 306 Plug: Upat 307 Pluggen van hout 306 Pluggen van zink 306 Pluggen: Philplug 307 Pluggen: schroefpluggen 306 Polynorm 297 Prikkeldraad 299 Prikkelgaas 300 Prins van Oranje te 's-Gravenhage 289 Proces van erts tot metaal 267 Profielstaal, de verdere ontwikkeling 274 Profileringen in gietijzer 291 Puddelbedrijf 269 Ramen en deuren van staal 295 Rawlplug 306 Rekhemse IJzergieterij bij Gaanderen 286 Roestprobleem 302 Roestvast ijzer en staal, de eerste ontwikkeling 271 Ruiskopschroeven(draaiers) 305 Ruw ijzer 268 Ruw ijzer: het omwerken van ... tot ijzer en staal 268 RVS: Roestvast ijzer en staal, de eerste ontwikkeling 271 Sankt Michaelis-Hütte bij Liedern in Duitsland 286 Schaafmachines 281 Schachtoven 267 Scharnieren 309 Scharnierende knooppunten 302 Schroefpluggen 306 Schroefspijkers 304 Schroeven van kunststof 305 Sellers draad 284 Siemens Bau-union 301 Siemens-Martin staal 270 Sleutels: sloten en sleutels 307 Slijpsteen: kunstslijpsteen 281 Sloten en sleutels 307 Smederijen: ontwikkeling in de smederijen en machinebouw 280 Smeedijzer: omwerking van ... en staal tot bouwmateriaal 272 Smeedijzer: pijpen van smeedijzer 278 Smeltovens 267 Smeltvuur 267 Sneldraaistaal 271 Snijbranders 283 Snijmachine 280 Solderen: lassen en ... 282 Spaanplaatschroeven 305 Speun 309 Spijkers en draadnagels 302 Spijkers: gegoten 303 Spijkers: gesmeed 302 Spijkers: machinale vervaardiging van ... 303 Spiralobuizen 299 Staal 266 Staal: austenitisch staal 272 Staal: ferritisch staal 272 Staal: het omwerken van ruw ijzer tot ijzer en ... 268 Staal: LD-staal 270 Staal: omwerking van smeedijzer en ... tot bouwmateriaal 272 Staal: Siemens-Martin staal 270 Staal: Thomasstaal 270 Staalgieterij 285 Stalen bouwplaten: geëmailleerde ... 299 Stalen muurspijkers en schroefspijkers 304 Stalen ramen en deuren 295 Stalen ramen en deuren: de eerste modern gedetailleerde ... 296 Sterkteberekening van houten balken en ijzeren staven 285 Stukoven 267 Taats 309 Thomas bedrijf 270 Thomasstaal 270 Toepassing van ijzer en staal 291 Toepassingen en verschijningsvormen van draadnagels in Nederland 303 Tralieliggers 296 Tuimelschroef 305 Ulft: N.V. Ulftsche IJzergieterij v/h Becking en Bongers 287 Upat plug 307 Ursus 300 Vanadium 271 Verzinken: vuur verzinkte stalen ramen 296 Vulcaansoord: ijzergieterij ... in Terborg 286 Vulcanus: Nederlandse IJzergieterij Vulcanus N.V. Doetinchem 287 Vuur verzinkte stalen ramen 296 Walsen 272 Whitworth draad 284 Witte Page 300 Wolframchroomstaal 271 Wolframiumstaal 271 Wonderplug 307 Zelftappende plaatschroeven 305 Zwaluwstaartplaten: Lewis ... 298 Zware Ursus 300 === HOOFDSTUK 13: IJZER- EN STAALCONSTRUCTIES 312 Balken: ijzeren balken en betonnen vloerplaten 314 Balken: kolommen en hoofdbalken van ijzer 313 Betonnen vloerplaten: ijzeren balken en betonnen vloerplaten 314 Gebouwen in Engeland 312 Gebouwen in Nederland, vroege toepassingen van (giet)ijzer en staal 312 Historisch overzicht 312 IJzer- en staalconstructies 312 IJzer- en staalconstructies: kort historisch overzicht 312 IJzer: ijzer- en staalconstructies 312 IJzerconstructie: voor- en nadelen van ijzer- en staalconstructies 315 IJzeren balken 314 IJzeren balken en betonnen vloerplaten 314 IJzerskelet 315 IJzerskelet: ontwikkeling van de staalconstructie, het inwendige ijzerskelet 313 Kolommen en hoofdbalken van ijzer 313 Kolommen van ijzer 313 Maatregelen tegen brand 315 Ontwikkeling van de staalconstructie: het inwendige ijzerskelet 313 Skelet: ontwikkeling van de staalconstructie, het inwendige ijzerskelet 313 Staal: ijzer- en staalconstructies 312 Staalconstructie: het inwendige ijzerskelet 313 Staalconstructie: voor- en nadelen van ijzer- en staalconstructies 315 Staalskelet 315 Troggewelven 314 === HOOFDSTUK 14: ANDERE METALEN 317 Aluminium 330 Aluminium: verdere ontwikkeling 330 Babbittsmetaal 321 Beperking van zink 325 Bescherming tegen het roesten van ijzer en staal 332 Beton: materialen, toepassingen en bouwsystemen 341 Bladlood: coaten van bladlood 329 Bladlood: oppervlaktebehandeling van bladlood 329 Bladzink 322 Bladzink: ontwikkeling van bladzink in België 322 Blik 331 Bower-Barffproces 338 Braat (F.W. Braat) te Delft 325 Britanniametaal 321 Brons 320 Brons: de eerste ontwikkelingen en gebruik 320 Brons: het verbronzen van onder andere beelden 3l8 Brons: nieuwere soorten brons 320 Brons: toepassing van brond in Nederland 321 Brons: toepassing van brons in Nederland 320 Brons: winkelpuien, ramen en deuren van brons 321 Bruineren 338 Cadmium 331 Carburised sheet iron 339 Cementeren: Portlandcementen of cementeren 338 Coaten van bladlood 329 Compagnie des Bronzes te Brussel 319 Cubile-bedekking 320 Cuprera in Den Haag 320 Dakpannen van aluminium en koper 331 Densoband 340 Effectlakken 339 Electro plateren 339 Eletrolytisch zink 322 Emailleren (verglazen) 334 Fosfor en metalen: behandeling met fosfor 339 Galvaniseren van ijzer en het 'vermetalen' van andere materialen 338 Gerardus Brom te Utrecht 319 Glasvernis of waterglas 334 Hendrik de Heus in Apeldoorn 319 IJzer- en metaalgieterij van Merkelbach van Enkhuizen & Co te Breda 319 IJzermenie 334 Kanonnen 320 Kathodische bescherming 337 Kerkklokken 371 Koper 318 Koper en messing 318 Koper: handelsmaten van koper 319 Lakken 333 Lood 327 Lood 327 Lood: afmetingen van lood 330 Lood: gewichtsaanduiding van lood 329 Lood: Koninklijke Nederlandse Lood- en Zinkpletterij v/h A.D. Hamburger te Utrecht 326 Lood: nieuwere soorten lood 329 Lood: oorsprong en toepassing van lood 327 Lood: ribbellood 329 Lood: vertinnen van lood 329 Lood: zie ook bij Bladlood Loodmenie 334 Losanges 324 Maritz en Compagnon in Den Haag 319 Menie voor ijzer 334 Menie voor lood 334 Merkelbach: IJzer- en metaalgieterij van Merkelbach van Enkhuizen & Co te Breda 319 Messing 318 Metaalwarenfabriek J.T. Scholte te Amsterdam 325 Moffelen 339 Oppervlaktebehandeling van bladlood 329 Portlandcementen of cementeren 338 Preoliet 339 Primer: zinkprimer 334 Producten van zink 324 Reparatiemiddel tbv. voorwerpen van ijzer en staal 332 Ribbellood 329 Roest: de eerste ontwikkelingen om roest tegen te gaan 333 Roesten van ijzer en staal: bescherming 332 Schoperen 339 Schütz (L. Schütz) te Zeist 325 Tecuta-bedekking 320 Thermisch verzinken van ijzer 337 Thermisch zink 322 Thermit 332 Tin 321 Titaan 326 Titaan 326 Traditioneel en nieuw zink, ofwel thermisch en elektrolytisch zink 322 Vertinnen 331 Vertinnen van lood 329 Waterglas of glasvernis 334 Winkelpuien, ramen en deuren van brons 321 Zink: beperking van zink 325 Zink: bladzink 322 Zink: enkele zinkpletterijen in de negentiende eeuw 325 Zink: Koninklijke stoomfabriek van Zinkwerken in Arnhem 326 Zink: Lood: Koninklijke Nederlandse Lood- en Zinkpletterij v/h A.D. Hamburger te Utrecht 326 Zink: maatvoering van zink 323 Zink: ontwikkeling van bladzink in België 322 Zink: producten van zink 324 Zink: productie van zink in Nederland 322 Zink: toepassing van zink in Nederland 323 Zink: traditioneel en nieuw zink, ofwel thermisch en elektrolytisch zink 322 Zinkprimer 334 === HOOFDSTUK 15: BETON: MATERIALEN, TOEPASSINGEN EN BOUWSYSTEMEN 341 Arkel bimsbeton daken 358 B2-blokken 359 Bekisting, de eerste ontwikkelingen 351 Bekistingsmatten 352 Beton in Nederland 342 Beton op de bouwplaats 351 Beton voor verdedigingswerken 342 Beton voor waterbouwkundige werken 342 Beton: (gewapend) beton 348 Beton: brikkenbeton 342 Beton: de eerste betonwarenfabrieken in Nederland 355 Beton: de eerste proefnemingen, betonberekeningen en verdere normalisatie 347 Beton: elementenbouw 361 Beton: gebruik van plaatmaterialen 352 Beton: geglazuurde betonsteen 358 Beton: gekleurde cement- of betonsteen 356 Beton: geschiedenis van het Nederlands 347 Beton: gietbouw 364 Beton: historisch overzicht 341 Beton: hogesterktebeton (HSB) 350 Beton: indeling en constructie 363 Beton: korrelbeton 350 Beton: lijmen van betonconstructies 365 Beton: mergelbetonplaat 358 Beton: Muldenpan van beton 366 Beton: onderdelen van beton 358 Beton: pantserbeton 351 Beton: schokbeton 347 Beton: schuimbeton 350 Beton: snarenbeton 348 Beton: staalbeton of pantserbeton 351 Beton: stelconplaten 358 Beton: teerbeton 351 Beton: trilbeton 349 Beton: vacuümbeton 349 Beton: wapening 352 Betonberekeningen 347 Betonblokkenbouw 361 Betoncentrales 355 Betonelementen: grootelementenbouw 365 Betonnen dakpannen: cement- en betonpannen 365 Betonoppervlak: gebruik van kunststof en rubber 352 Betonplaat:mergelbetonplaat 358 Betonschaaldaken van Zeiss-Dywidag 365 Betonskeletbouw 344 Betonsoorten toegepast voor vloeren of afwerkingen 351 Betonsteen: holle betonstenen en kabelstenen 358 Betonsteen: MBI betonsteen 360 Betonsteen: sintelbetonsteen 359 Betonsysteembouw tbv. industriële gebouwen 365 Betonvloercoating 351 Bimsbeton daken (Arkel) 358 Brikkenbeton 342 Carborundum in beton 351 Cement- en betonpannen 365 Cementpan: Victoria cementpan en ruitpan 361 Cementplaten: lava cementplaten 358 Cementsteen: gekleurde cement- of betonsteen 356 Centrifugebeton of slingerbeton 349 Coaten: betonvloercoating 351 Dakpan: Victoria cementpan en ruitpan 361 Dakpannen: Muldenpan van beton 366 Dakpannen: niet-gebakken dakpannen en leipannen en rietvorsten 365 Durisolplaten 358 ECC beton of zelfherstellend beton 350 Elementenbouw in beton 361 Elementenbouw: grootelementenbouw 365 Geglazuurde betonsteen 358 Gekleurde cement- of betonsteen 356 Gewapend beton 348 Gewapend beton: eerste toepassingen van gewapend beton 343 Gietbouw 361, 364 Glijbekisting 351 Grootelementen bouw 365 HCNN: Normalisatie in Nederland: van HCNN tot NEN 347 Historisch overzicht beton 341 Hogesterktebeton (HSB) 350 Holle betonstenen en kabelstenen 358 HSB (hogesterktebeton) 350 Industrialisatie van (woning)bouw in de wederopbouwperiode 364 Kabelstenen 358 Korodur en Carborundum als toevoeging in beton 351 Korrelbeton 350 Lava cementplaten 358 Leipannen: niet-gebakken dakpannen en leipannen en rietvorsten 365, 368 Lijmen van betonconstructies 365 Maycretewoningen 362 MBI betonsteen 360 Mengen van beton 354 Mergelbetonplaat 358 Muldenpan van beton 366 NEN: Normalisatie in Nederland: van HCNN tot NEN 347 Niet-gebakken dakpannen en leipannen en rietvorsten 365, 368 Normalisatie in Nederland: van HCNN tot NEN 347 Normalisatie Instituut in Delft 347 Normalisering van kwaliteitsaanduidingen van wapeningstaal 354 Normatisatie beton 347 Pannen van hoogovenslkken 367 Pantserbeton 351 Prefab beton 355 Prefab gewapend beton 357 Radongas 369 Rietvorsten van beton 368 Rietvorsten: niet-gebakken dakpannen en leipannen en rietvorsten 365 Ruitpan 361 Schokbeton 347 Schuimbeton 350 Self healing concrete: zelfherstellend beton of ECC-beton 350 Sintelbetonsteen 359 Skeletbouw 362 Skeletbouw: betonskeletbouw 344 Slingerbeton of centrifugebeton 349 Snarenbeton 348 Sneldekpan 367 Spanten 358 Sparingen in de betonbouw 354 Staalbeton of pantserbeton 351 Stapelbouw 364 Stelconplaten 358 Teerbeton 351 Trilbeton 349 Vacuümbeton 349 Verdichten van het beton 355 Victoria cementpan en ruitpan 361 Voorgespannen beton 348 Wapening 352 Zaagselbetonplaten 358 Zelfherstellend beton of ECC-beton 350 Zelfverdichtend beton 350 === HOOFDSTUK 16: FUNDERINGSTECHNIEK 371 Arkelpaal 386 Atlaspaal 386 Beton: de eerste toepassing 381 Betonoplangers 381 Betonpalen (prefab) 382 Bodemonderzoek ter verbetering van (paal)funderingen: 376 Bodemonderzoek: eerste vormen van bodemonderzoek 376 Bronwasser patent 385 Bronwasser systeem (Brons patent) 381 Buskruit voor het heien 380 Dieselheiblok 380 Draagkracht van heipalen: het kalenderen 387 Dubbele rij palen 374 Duplexpaal 386 Elektrisch heien 381 Explosiepaal 385 Frankignoulpaal 383 Funderen in de Middeleeuwen 371 Funderen op palen 373 Funderen op staal (nieuwere methoden) 372 Fundering: (prefab) betonpalen 382 Fundering: Bronwasser systeem 381 Fundering: de Waalpaal 385 Fundering: dubbele rij palen 374 Fundering: duplexpaal 386 Fundering: elektrisch heien 381 Fundering: explosiepaal 385 Fundering: funderen op staal (nieuwere methoden) 372 Fundering: funderingsmuren 371 Fundering: geen fundering 371 Fundering: geperste paal 385 Fundering: heien op kleef 373 Fundering: heien op stoom 379 Fundering: heien op stuit 374 Fundering: Heimbach systeem 381 Fundering: heipalen van staal 386 Fundering: in de Middeleeuwen 371 Fundering: mechanisatie van heiwerk en andere werkzaamheden op de bouwplaats 378 Fundering: op palen 373 Fundering: op poeren 371 Fundering: paalfunderingconstructies in de 20e eeuw 381 Fundering: paalsystemen 383 Fundering: palensysteem Handl 385 Fundering: palensysteem Wilhelmi 385 Fundering: pijlerfundering 372 Fundering: presspfahl 385 Fundering: putringen 3?2 Fundering: Rotterdamse paalfundering 376 Fundering: Schneider systeem 381 Fundering: schroefboorpalen 386 Fundering: SSF-paal 386 Fundering: stalen schroefpaal 386 Fundering: vleugelpaal 386 Fundering: waarde van bestaande funderingen 376 Fundering: witboorpaal (witbetonpaal en witpulspaal) 386 Funderingsmuren 371 Funderingstechniek 371 Geperste paal 385 Grondboringen en sonderingen 376 Grondverbetering 372 Handl palensysteem 385 Heiblok: verdere ontwikkelingvan het stoomheiblok 380 Heien op kleef 373 Heien op stoom 379 Heien op stuit 374 Heimachines: de eerste heimachines 378 Heimbach systeem 381 Heipalen van staal 386 Injecteren van grond onder en naast bestaande funderingen op staal 377 Kalenderen 387 Kespen 374 Mechanisatie van heiwerk en andere werkzaamheden op de bouwplaats 378 Mechanisatie: de trage ontwikkeling van de mechanisatie 378 Op poeren 371 Oplangers 381 Paalfunderingconstructies in de 20e eeuw 381 Paalsystemen 383 Pijlerfundering 372 Presspfahl 385 Putringen 3?2 Schneider systeem 381 Schroefboorpalen 386 Schroefpalen: de eerste ontwikkeling 386 Schuifhout 375 Soliditeit van fabrieksgebouwen 382 Sonderingen 376 SSF-paal 386 Stalen schroefpaal, s.s.f-paal 386 Stoomheiblok: verdere ontwikkelingvan het stoomheiblok 380 Trilblokken 381 Vleugelpaal 386 Waalpaal 385 Wilhelmi palensysteem 385 Witbetonpaal 386 Witboorpaal 386 Witpulspaal 386 Zandpalen 377 Zantkuijl 371 === HOOFDSTUK 17: SYSTEEMVLOEREN 388 Arkelblokvloeren 397 Arkelplaatvloeren 396 Balkenvloeren 392, 393 BBB-vloer 396 Bendorvloeren 390 Betonsysteemvloeren 392 Braming 390, 397 Breedplaatvloer (VBI) 400 Broodjesvloeren 399 Combinatievloeren 392, 396 Cusvellervloeren 398 Datovloeren: broodjesvloeren 399 Dhavé 395 Dongovloeren 390 Duikersvloeren 397 Dy-core vloeren 397 Elcovloeren 396 Elementvloeren of plaatvloeren 392, 396 Excelsiorvloeren 390 Femybalken 395 Filigranvloer (VBI) 400 Filigranvloer 397 Fusée-elementen 391 Gemijvloer 398 Herbst 396 Holblokvloer 397 Hourdisvloeren 390 Isolietvloer (VBI) 400 Isolo-Holle baksteenvloer 391 Kanaalplaatvloeren 401 Kwaaitaalvloeren 395 Land: Van der Land systeemvloer 397 Mildervloeren 398 Monotub DD 396 Muwi 397 Nebivloeren 399 Nehobo 390 Nehobo-ideaalvloeren 391 Normaalbetonvloer 394 Omnia rondstaalvloerelementen 397 Oosthoek T-balken van gewapend beton 395 Perfora 390 Pfeifer 390 Plaatvloeren 396 Rek vloer 396 Remyen vloer 396 Ribbenvloeren 392, 397 Ribcasettevloer (VBI) 400 Siegwart 393 Staltonvloeren 392 Stenovloer 391 SVIK diagonaalsteenvloer 391 Systeemvloeren 388 Systeemvloeren: ontwikkeling in Nederland 389 T-balken van gewapend beton: Oosthoek 395 Van der Land systeemvloer 397 VBI: isolietvloer, filigranvloer, breedplaatvloer en ribcasettevloer 400 Visintinivloer 394 Vloeren van gebakken materiaal 389 Vloeren: arkelblokvloeren 397 Vloeren: arkelplaatvloeren 396 Vloeren: balkenvloeren 392, 393 Vloeren: BBB-vloer 396 Vloeren: Bendor 390 Vloeren: betonsysteemvloeren 392 Vloeren: Breedplaatvloer (VBI) 400 Vloeren: broodjesvloeren 399 Vloeren: combinatievloeren 392 Vloeren: cusvellervloeren 398 Vloeren: Datovloeren 399 Vloeren: Dhavé 395 Vloeren: Dongo 390 Vloeren: Duiker 397 Vloeren: Dy-core 397 Vloeren: Elco 396 Vloeren: elementvloeren 396 Vloeren: Excelsior 390 Vloeren: Femy 395 Vloeren: Filigran 397 Vloeren: Filigranvloer (VBI) 400 Vloeren: Fusée-elementen 391 Vloeren: Gemij 398 Vloeren: Herbst 396 Vloeren: historisch overzicht 388 Vloeren: Holblokvloer 397 Vloeren: Hourdis 390 Vloeren: Isolietvloer (VBI) 400 Vloeren: Isolo-Holle baksteenvloer 391 Vloeren: Kanaalplaatvloeren 401 Vloeren: Kwaaitaalvloeren 395 Vloeren: Land: Van der Land systeemvloer 397 Vloeren: Milder 398 Vloeren: Monotub DD 396 Vloeren: Muwi 397 Vloeren: Nebivloeren 399 Vloeren: Nehobo 390 Vloeren: Nehobo-ideaalvloeren 391 Vloeren: Normaalbetonvloer 394 Vloeren: Omnia rondstaalvloerelementen 397 Vloeren: Oosthoek T-balken van gewapend beton 395 Vloeren: Perfora 390 Vloeren: Pfeifer 390 Vloeren: plaatvloeren 396 Vloeren: Rek vloer 396 Vloeren: Remyen vloer 396 Vloeren: Ribbenvloeren 392, 397 Vloeren: Ribcasettevloer (VBI) 400 Vloeren: Siegwart 393 Vloeren: Staltonvloeren 392 Vloeren: Stenovloer 391 Vloeren: SVIK diagonaalsteenvloer 391 Vloeren: systeemvloeren: ontwikkeling in Nederland 389 Vloeren: T-balken van gewapend beton: Oosthoek 395 Vloeren: Van der Land systeemvloer 397 Vloeren: VBI: isolietvloer, filigranvloer, breedplaatvloer en ribcasettevloer 400 Vloeren: Visintinivloer 394 Vloeren: Vloeren van gebakken materiaal 389 Vloeren: Zolderingsteen 389 Vloeren: Zolderingsteen in Engeland en Frankrijk 389 Vloeren: Zorés 395 Vloeren: Züblin vloer 396 Zolderingsteen 389 Zolderingsteen in Engeland en Frankrijk 389 Zorés 395 Züblin vloer 396 === HOOFDSTUK 18: BITUMINEUZE EN KUNSTSTOF DAKBEDEKKINGMATERIALEN 403 Aanbrengen van bitumineuze dakbedekkingsystemen 415 Aanbrengen van kunststof dakbanen 421 Asbestvilt: bitumen asbestvilt 411 Asfalt 405 Asfaltdakleer 406 Asfaltdakvilt 406 Asfaltpapier 406 Bitumen 405 Bitumen asbestvilt 411 Bitumenlak 415 Bitumenpasta 415 Bitumineuze en kunststof dakbedekkingmaterialen 403 Bitumineuze golfplaten, daktrim en drainata tegels 416 Bitumineuze golfplaten, Onduline 416 Branden 415 Constructie 414 Dakbaan van ethyleen copolymerisaat bitumen (ecb) 420 Dakbaan van ethyleen propyleen dieen monomeer (epdm) 419 Dakbaan van ethyleen vinyl acetaat copolymeer (eva/c) 421 Dakbaan van gechloreerd polyethyleen (pee of epe) 421 Dakbaan van gechloreerde gesulfoneerde polyethyleen (csm of cspe) 420 Dakbaan van isobuteen isopreen rubber (iir) 422 Dakbaan van peh 421 Dakbaan van polychloropreen rubber (cr) 422 Dakbaan van polyisobutyleenfolie (pib) 418 Dakbaan van polyvinylfluoride (pvf) 422 Dakbaan van thermoplastische polyolefinen (tpo) 420 Dakbaan van weekgemaakte polyvinylchloride (pvc) 418 Dakbedekkingsysteem 414 Dakfolie en dakbaan 417 Dakleer: asfaltdakleer 406 Dakrollen, ofwel bitumen dakbanen 413 Daktrim (aluminium) 416 Dakvilt: asfaltdakvilt 406 Drainata daktegels 416 Duresco 411 Eerste ontwikkelingen in het buitenland 404 Eerste vermeldingen in Nederland 404 Elastomeren 418 Enkele handelsmerken en producten 410 Geblazen asfalt of bitumen 412 Gekleurde dakbanen 421 Gieten 415 Globale opbouw van dakconstructies bij bitumen of kunststof dakbedek/cingsystemen 414 Grondstoffen voor teerhoudende en teervrije bitumineuze dakbedekking 404 Historisch overzicht kunststoffen 404 Hoofdindeling van kunststoffen naar hun structuur 417 Houtcement 408 Houtcementdakleerbedekking 409 In koolteer gedrenkt papier en hennepvilt 406 Koperasfalt en aluminiumasfalt 411 Kouddak 414 Koudkleven 415 Kunststof dakbanen die de laatste vijftig jaar zijn ontwikkeld 418 Modificeren van bitumen 412 Nadere beschrijving van de eerste verschillende producten 406 Nieuwere materialen voor dakbedek/cingen. Kunststof dakfoliën of da/cbanen 417 Omgekeerd dak 414 Ontwikkeling van de teerproductie 405 Ontwikkeling van kunstmatig asfalt en bitumen 409 Opbouwconstructie van een warmdak 414 Papier: asfaltpapier 406 Pek 404 Petroleum asfaltpapier 410 Petroleum en aardolie in Nederland 409 Plastique 411 Petroleumasfalthoudend dakvilt 410 Productie van materialen in Nederland 407 Ruberoid 410 Shingles 411 Spuiten 416 Teer 404 Teer, pek, bitumen en asfalt 404 Teerhoudende materialen 406 Teervrije materialen 409 Thermoharders 417 Thermoplasten 418 Traditioneel warmdak 414 Verwachte levensduur van dakbedekkingmaterialen 411 Vloeibitumen 415 Waterdicht, vuurvast geïmpregneerd daklinnen 409 Zelfklevend 416 === HOOFDSTUK 19: STRO EN RIET ALS DAKBEDEKKING 423 Brandwerendheid van riet 429 Buitenlands riet 426 Dorsen 424 Flying Brands Detection System 430 Inlands riet 425 Isolatie van het rietendak 429 Kunstriet 430 Maaien 424 Nieuwere ontwikkelingen: het spijkerdak 428 Nieuwste ontwikkeling op het gebied van kunstriet 431 Nokafwerkingen 427 Oogsten van rogge 423 Riet 425 Riet als dakbedekking 426 Riet als isolatie onder een pannendak 428 Roggestro of glui, buntgras en struikheide als dakbedekking 425 Schroefdak 428 Stro 423 Stro en riet als dakbedekking 423 Strodokken (strodoken?) 425 === HOOFDSTUK 20: TEGELS, AARDEWERK EN PORSELEIN 432 Afmetingen van wandtegels 440 Badcelstenen 446 Blauwe tegel 444 De Mosategels 451 Dubbelhard gebakken vloer- en splijttegels 446 Enkele tegelfabrikanten vanaf de zestiende tot de twintigste eeuw 451 Fabricage van tegels 441 Figuratie en kleuren tijdens de Nieuwe Kunst, Art Nouveau en Jugendstil 445 Geven of glazuren 442 Gevlamde tegel 444 Gladbakken 446 Grondstoffen: samenstelling van de klei: rood-, geel- en witbakkend 441 Het aanbrengen van tegels 454 Industriële wandtegels 440 Kannenschrot of potscheuren 437 Kleuren op aardewerk 443 Kleurgebruik 443 Koninklijke Tichelaar te Makkum 453 Mangaan 444 Oud-Hollandse wandtegels 437 Overgang naar tegels en ander geglazuurd aardewerk 453 Polychroom ofwel veelkleurig 443 Porselein en aardewerk 454 Rauwbakken 442 Schilderen en decoratie 442 Schildpadtegel 445 Sorteringen van wandtegels 447 Spaartechniek 443 Tegels, aardewerk en porselein 432 Tegelsoorten in de negentiende en twintigste eeuw 446 Verschillende decoraties 443 Vloertegels 432 Vormen 441 Wandtegels 437 === HOOFDSTUK 21: GLAS 456 Beglazingsystemen 478 Belasting op glas 475 Bewerkingen van glas 475 Bouwonderdelen van glas 479 Brandschilderen van glas 475 Buigbaar glas 472 Cilindrisch glas 468 Daken en plafonds van glas 480 De Eerste Hollandsche Vensterglasfabriek te Maassluis 466 De eerste ontwikkelingen 464 De eerste toepassingen van vensterglas 460 De Koninklijke Nederlandsche glasfabriek J.J.B.J. Bouvy te Dordrecht 465 De N.V. Nemaglas te Schiedam 466 De Nieuwe Nederlandsche Maatschappij tot Vervaardiging van Spiegelglas in Sas van Gent 466 De Zuidelijke Nederlanden 460 Draad- of gewapend glas 468 Dubbel glas met geïntegreerde kunststof raam roeden 473 Electroglas 468 Etalageruiten 474 Etsen 476 Fabricage van (gegoten) spiegels 458 Figuurglas 470 Flessenbodems 467 Floatglas 464 Gas gevuld thermoplus prestige 472 Geblazen glas 468 Gebruik van venstergias in de Zuidelijke Nederlanden 461 Gehard glas 47l Gekitte dubbele beglazing 472 Gekleurd glas 469 Gelaagd glas 471 Geslingerd glas 468 Getrokken vensterglas: het Fourcault procédé 462 Geïriseerd en berijpt glas 478 Glas 456 Glas met geïntegreerde zonwering, Luxaclair en insulight 473 Glas ten behoeve van spiegels 458 Glasbuigen 478 Glascement 478 Glasfabriek J.M. Schaaf te Rotterdam 466 Glasfabriek van Anton. N. Bouvy te Amsterdam 465 Glasmozaïek 479 Glassoorten 467 Glazen bouwprofielen 484 Glazen bouwstenen 482 Glazen dakpannen 479 Glazen deurplaten en installatiecomponenten 484 Glazen vloertegels 483 Het Libbey-Owens procédé 462 Het ontstaan van moderne fabricage van vensterglas in Nederland: de firma Maasglas B.V. in Tiel 466 Het Pittsburgh-procédé 463 HR-glas, HR+glas en HR++glas 473 Inbraakvrij vensterglas 471 Inleiding glas 478 Isolerend getrokken enkelglas, het Van Ruysdael glas 474 Kathedraalglas 468 Koninklijke Glasfabrieken Van Diesen & Kerrebijn in Haarlem 466 Marmerglas 469 Modernisering van Nat en droog 478 Nederlandsche Maatschappij tot vervaardiging van vensterglas te Dordrecht 465 Neoprene, polychloroprene en comprieband 479 Ontstaan van glasfabricage in Nederland 464 Ontwikkeling van vensterglasfabricage 460 Prismaglas 481 Priva-lite glas 473 Soorten gekleurd glas. Opaakglas: Sani Onyx, Carraraglas, Vitrolite, marmorite en of marbriet 469 Spectraglas of geëmailleerd glas 471 Thermolux of ardonax 471 Thermopane 471 Thermoplus superlite 473 Trappen van glas 484 Vensterglas in Noord-Nederland 461 Ventilatieglas 470 Verdere ontwikkelingen glas 463 Vergulden 478 vlakglasfabricage 461 Vliesgevel van volledig glas 484 Zandblazen 476 Zelfreinigend glas 473 Zonwerend glas, Fitrasol en isolerend glas, duplexglas 471 === HOOFDSTUK 22: VERF, PIGMENTEN, KLEUREN, DECORATIE- EN CONSERVERINGMETHODEN 485 ACC systeem 505 Acetyleren van hout 522 Afzonderlijke kleurstoffen en pigmenten 494 Andere blauwe pigmenten voor glas 499 Anorganische pigmenten voor glas: drie groepen 491 Antimoonwit 503 Antinonnin 519 Azuriet, lapis armenius of bergblauw 498 Begrenzing van licht 493 Behandeling met chloorzink 519 Behandeling met kopervitriool 519 Bekleden met berkenbast 516 Bekleden met metaal 516 Bindmiddelen 491 Black varnish 510 Blauw 498 Brandwerend maken van hout 521 Brandwerende verf 522 Breking van licht, de regenboog 493 Bremergroen 501 Bruin 504 Cadmiumgeel 498 Cadmiumrood 496 Carbolineum 515 Celadon en kobaltgroen 500 Chloorkwik als één van de eerste middelen 517 Chromaatgeel 497 Chromaatgroen of standgroen 501 Chroomoxidegroen en latere groene pigmenten 502 Conserduc aqua delta 520 Conserduc bor vloeibaar 520 Conserduc per 100 520 Creosoteren 518 Dierlijke lijmen 493 Diketopyrrolo-pyrrole pigmenten 496 Drogende oliën 491 Egyptisch blauwen het hemelsblauw 498 Egyptisch groen, groene aarde, verdigris en malachiet 500 Engels rood 494 Enkele voorbeelden van het 'houten' 510 Enkele wetenswaardigheden van een oud-schilder uit circa 1925 505 Epitaaf of grafschriften 507 Eénpotsysteem 512 Fabrieksmatige productie van verf 488 Firma Protekta Conserduc/Renofors B.V. 520 Friesgroen 501 Gedrag van dierlijke houtaantasters 513 Geel 496 Gele oker, Napelsgeel, ijzeroxidengeel 496 Grafschilderingen 501 Groen 500 Harpuis 516 Het eerste schilderwerk in Nederland 506 Het eigenlijke schilderwerk 508 Het vroegste gebruik van verf 506 Hexachloorcyclohexaan 520 Historisch overzicht 486 Hout te bereiden zodat het niet berst of splijt 517 Houtaantasting door schimmels en dieren 513 Houtconservering: behandeling aan de oppervlakte 514 Houtconserveringsproeven 514 Houten 509 Houtporiënvulsel: plamuur en stopverf 508 IJzermenie 495 Impregnatie met zwavelzuurijzer 517 Impregneren, de eerste stappen 517 in Gemert 520 Indigo 498 Kalk als impregneermiddel 519 Karmijn of karmozijn 495 Kleur 493 Kleuren: primair, secundair en tertiair 494 Kleurgebruik in de interieurs: periode 1600-1900 voor de (rijke) burgerwoningen 507 Koolteer (teer) 515 Korte geschiedenis van pigmenten 490 Korte samenvatting van verfgrondstoffen 488 Kraplak 495 Krijtwit en schelpwit 502 Kunstmatige ultramarijn 499 Kyaniseeren, behandeling met kwikchloride 517 Licht en kleur 493 Lijnolie 491 Lithopoonwit 503 Loodmenie 495 Loodtingeel of loodglid 497 Loodwit 502 Magenta 496 Marmeren 510 Minerale bindmiddelen 493 Modernere pigmenten 490 Modernere verfsystemen 511 Molybdaatrood 496 Natuurharsen, gommen, terpentijn en schellak 492 Natuurlijk ultramarijn 498 Natuurlijke harsen en kunstharsen 492 Nelvatarn 516 Nieuwere gele pigmenten 498 Om hout hard te maken 517 Om hout te versteenen, of zo hard als steen te maken 517 Onderverdeling van pigmenten en kleurstoffen 491 Ongedierte 513 Ontwikkeling van de watergedragen verven 511 Organische kleurstoffen en pigmenten: twee groepen 491 OSA-UCS systeem 505 Ossenbloed of dodekop 494 Ostwaldsysteem 505 Paalworm 513 Pek 515 Pentachloorphenol, Conserduc HPA en Conserduc HPAI 520 Perkoleum en ecoleum 515 Pigmenten 490 Plantaardige lijmen 493 Platohout ofwel thermisch gemodificeerd hout 522 Politoeren 5lO Preventiefbeschermen van hout 522 Primaire kleuren 494 Pruisisch blauw of Berlijns blauw 499 RAL Classic Systeem en RAL Design Systeem (RDS) 505 Rode oker of oxiderood 494 Rode pigmenten uit de negentiende en twintigste eeuw 496 Rood 494 Saffraangeel 496 Scheelegroen 500 Schilderingen op houten gewelven en balklagen 506 Schildpad 510 Schimmels 513 Schuurpapier 508 Secundaire kleuren 494 Silicaatverf: Keim mineraalverf 521 SIS-NCS systeem 505 Smalt 498 Standaardisering van kleuren 505 Stomen van beukenhout 518 Synthetische alizarine 496 Synthetische en watergedragen prod ucten 520 Systeem van Munsell 505 Tertiaire kleuren 494 Timborizingproces 520 Tin- of Kremserwit 503 Titaanwit 503 Toepassing van verf 506 Verbod op gebruik van loodwit 502 Verdere ontwikkelingen verf 517 Verf 490 Verf en veiligheid 511 Verf, pigmenten, kleuren, decoratie- en conserveringmethoden (vanaf 1600) 507, 508 Verf, pigmenten, kleuren, decoratie- en conserveringmethoden 485 Verfkwast 509 Vermiljoen 495 Verpakking van verfstoffen en pigmenten 489 Verschillende decoratiemethoden 509 Verwering van verf 512 Vijanden van hout 513 Violet 504 Voorbehandeling van het verfoppervlak 508 Vroege waarnemingen 513 Wand- en gewelfschilderingen op stucwerk 507 Wassen 493 Wat is licht 493 Waterglas of glasvernis 521 Waterkalk 519 Weerkaatsing van licht op een oppervlak 494 Wijdingskruisen 507 Wit 502 Wolmanzout 520 Wolsit KD 10 520 Woodcap 520 Zaansgroen 501 Zelfherstellende verf: toekomstmuziek 512 Zinkgeel 497 Zinkwit 503 Zwart 504 Zwart, bruin en violet 504 === HOOFDSTUK 23: BEHANGSELS EN HARDE VLOERBEDEKKING 524 Achttiende en negentiende eeuw 533 Andere imitaties 528 Balatum 545 Behangsels en harde vloerbedekking 524 Behangsels van textiel 524 Coloritetegel 544 Colyvinil- en de colofloortegels 546 Enkele Nederlandse beschilderde behangsels uit de zeventiende tot de negentiende eeuw 530 Functie, het gebruik en het aanbrengen van stoffen behangsels 527 Gobelin 524 Goudleer 531 Grondstoffen voor papier 532 Harde vloerbedekkingen 544 Herintroductie van de behangselindustrie in Nederland 535 Het imiteren van stoffen behangsels 528 In Nederland werkzame behangselschilders 530 Laatste ontwikkelingen 538 Linobèl 544 Linoleum en Linox 544 Linovelt 544 Marmoleum 544 Materialen van kunststof en textiel 538 Modernisering van het weefgetouw 526 NoviIon 545 Ondergrond en het aanbrengen van papieren behang 536 Opkomst van de grossierderijen 535 Papierbehang in Nederland 534 Rubber: kamptulikon en Klanolit 544 Schildering (drukwerk) op linnenbehang 529 Tegenwoordige ondergrond van bespanningen 528 Toename van gebruik 537 Uitvoering van rollenbehang 537 Verkoop van papierbehang 535 Vroegste ontwikkeling 532 Wandtapijten, een kort historisch overzicht 529 Was- of zeildoek 530 Weverijen en tapijten in de Noordelijke Nederlanden 525 Zestiende en zeventiende eeuw 532 === HOOFDSTUK 24: WEGEN EN TRANSPORT VAN BOUWMATERIALEN 547 'Nieuwere' ontwikkeling 563 (Spoor)bruggen 558 Aardgas 578 Aardolie, was en pek, asfalt ofwel aardhars 563 Alternatieve brandstoffen voor automotoren 575 Asfalteren 563 Bazaltinetegels, porfiertegels en soortgelijke producten 568 Benzine- en petroleummotoren 572 Bestrating, het ontstaan 560 Bestratingsmateriaal uit de eerste Nederlandse steengroeve 562 Betonstraatstenen 569 Betontegel met kartelrand 569 Betontegels 569 Betonwegen 570 Bio-ethanol 578 Brandstofcel: waterstofgas en elektriciteit 575 Caoutchoucbestrating 565 De aanleg van kanalen in Nederland 553 De dieselmotor 573 De eerste autosnelweg 561 De eerste gebakken trottoirtegels 567 De ontwikkeling van de stoomlocomotief 556 De opkomst van het gemotoriseerd vervoer 573 De opkomst van stoomvaart en motorvaart 552 De stap naar de automotoren 572 De zeevaart 552 Dieseltreinen 558 Elektrische treinen 558 Gebakken straatstenen 562 Gewassen grindtegel 569 Glazen straatstenen 566 Het asfalteren in Nederland 564 Het Rijksverkeerswegenplan 561 Het vervoer vanaf het winningsgebied naar de bouwplaats 550 Historisch overzicht 547 Hoogovenslakkenstenen: ijzerslakkenkeien of scoriae bricks en koperslakkenkeien 566 Houtbestrating 566 Houtvlotterij 551 Hybride aandrijving 578 Landwegen 559 Liquified Petroleum Gas 576 Lpg staat voor Liquified Petroleum Gas, oftewel vloeibaar gemaakte gasvormige koolwaterstoffen 576 LpgDe bekendste lpg-gassen zijn propaan en butaan (komen vrij bij het distilleren van ruwe olie) 576 Materiaalgebruik 561 Motoren werkend op gas 571 Nieuwe ontwikkelingen 564 Normalisering van de tijdsaanduiding 558 Ontwikkeling in Nederland 570 Ontwikkeling van spoorrails 555 Ontwikkeling van vervoersmiddelen over land: motoren, auto's en brandstoffen 571 Personenauto's '572 Pure Plantaardige olie (ppo) ofwel biodiesel 577 Rubber tegel 569 Situatie in Nederland 572 Situatie in Nederland 576 Spoorwegen en treinen in Nederland 557 Steenslag en keien van Porfier 561 Trottoir 560 Trottoirbanden 569 Van Gend & Loos 570 Verpakking van bouwmaterialen 550 Vervoer met behulp van honden en paarden 555 Vervoer over land 555 Vervoer over water binnen Nederland de hoofdvaarroutes Noord-Zuid en Oost-West 552 Vervoer via rivieren 550 Vrachtwagens 573 Wegen en transport van bouwmaterialen 547 ZOAB 565 === HOOFDSTUK 25: VERWARMING 580 Aanleg gastransportnet 589 Aardgas 588 Aardgas in de Verenigde Staten 588 Aardgas in Nederland, de eerste ontwikkelingen 588 Aardgaskachel 597 Aardolie en petroleum 584 Aircondition 598 Antraciet en syntraciet 583 AWB 603 Bekleding van de vuurwand 593 Blokverwarming 586 Brandstoffen 580 Briketten 583 Brink luchtverwarming 599 Bruinkool 583 Centrale luchtverwarming 597 Centrale systemen: luchtverwarming en luchtbehandeling 597 Cokes 584 Collectieve centrale verwarming 586 CV-ketels op aardgas 601 De hangkap 591 De ombouw van kook- en verwarmingstoestellen 590 Draagbaar gas: oliegas of kolengas, propaangas en butaangas 585 Een blik in de toekomst 605 Elektrische kachels 596 Enkele soorten kolen 583 Exportcontracten 590 Gasfornuis 595 Gasrijk steenkool 583 Gesloten individuele warmtebronnen: kachels 594 Haardplaats 591 Hoogveen 581 Hout en houtskool 580 Houtkachels en kolenkachels 594 Houtskool 582 Houtskool en kolen 582 Kolengas 584 Korte geschiedenis van de mijnbouw in Nederland 582 Laagveen 581 Luchtverwarming 598 Mogelijke opvolger van HR-ketels: de micro-WKK 605 Oliekachel 595 Open haarden: Ringlever en Bellfires 594 Oprichting N.V. Nederlandse Gasunie 589 Pioniers op het gebied van kachelfabricage 594 Prefab dubbelwandige schoorsteenelementen 592 Remeha 604 Schoorsteen 591 Schoorsteenmantel 591 Shuntsysteem 592 Situatie in Nederland 585 Sluiting kolenmijnen 584 Stadsverwarming in Rotterdam 588 Stadsverwarming in Utrecht 587 Stoof 590 Stoom-, warmwater- en heetwaterverwarming 599 Stoomverwarming 599 Turf 581 Vaillant 604 Ventilatie, luchtbehandeling 597 Verbeterde- en hoogrendement cv-ketels 603 Verwarming 580 Verwarmingsbronnen: open vuur 590 Warmteterugwinsystemen 598 Warmwaterverwarming 599 Wijkverwarming 587 === HOOFDSTUK 26: WATER EN SANITAIR 607 Afvalwaterzuivering in Nederland 635 Asfaltpapier en asfalt 617 ASW Fasto 624 Baden in de twintigste eeuw: zinken teil, het lavet, ligbad en bubbelbad 619 Beton 635 Buitenshuis 616 Buitenshuis 635 Cement 617 Daalderop 627 De Bruynzeelkeuken 631 De eerste standaardkeukens 628 De handelsonderneming R.S. Stokvis & zonen 625 De negentiende eeuw 610 De ontwikkeling van waterverwarmende apparatuur in Nederland 621 De verdere ontwikkeling van de kunststof buizen 618 De VEWIN 612 De zestiende eeuw 609 De zeventiende en achttiende eeuw 609 Distributie van drinkwater 611 Distributie van water in de negentiende en twintigste eeuw 611 Drakatileen 617 Drukspoeiers 616 Enige ontwikkelingen tot verbetering van hygiëne in de twintigste eeuw 611 Fabrikanten van elektrische boilers 627 Gecoat staal en asbestcement 617 Geisers en boilers 621 Gietijzer 616 Gietijzeren buizen met een diameter van twintig millimeter 617 Gootsteen 608 Gres 635 HDPE 618 Inventum 627 Kamerpot, watercloset en bidet 612 Keurmerken in de sanitairbranche: Kiwa. Giveg. Gavo, Avwi en Komo 627 Koper 618 Kunststof 637 Legionella 633 Materiaal voor waterleidingen binnenshuis 618 Materialen voor riolering in de negentiende en twintigste eeuw 635 Materialen voor waterleidingen in de negentiende en twintigste eeuw 616 Mechanisering van het graafwerk 635 Ontwikkeling van elektrische waterverwarmings-apparatuur 626 Ontwikkeling van het baden 607 Ontwikkeling van het sanitair 612 Ontwikkeling waterverwarmingsapparatuur 620 Polisatine 617 Riolering binnenshuis: lood, geasfalteerd gietijzer, zink, asbestcement en pvc 637 Riolering in zeventiende tot de negentiende eeuw 633 Rioolwaterzuivering 635 Teflontape 619 Toepassing van kunststof 617 Toiletpapier 616 Toiletpotten, urinoirs en stortbakken van aardewerk en porselein 615 Tonnenstelsel 634 Tubileen 618 Vaillant 623 Van badhuis tot water uit de kraan 607 Van badkachel tot badkamer 623 Van de Middeleeuwen tot de zestiende eeuw 608 Water en sanitair 607 Waterleidingen van glas, gecombineerd met aardewerk of asfalt 617 Watertorens 611 Wico buizen 618 Zink 619 === HOOFDSTUK 27: ENERGIE EN INSTALLATIETECHNIEK 638 Aardwarmte 656 Accumulatorbatterij 650 Andere materialen gebruikt voor drijfriemen 649 Bliksemafleider 660 Brandstofcel 654 De 'droge' batterij 650 De eerste experimenten 641 De eerste windwatermolens in Holland 640 De elektrische motor 651 De gelijkstroomdynamo 651 De gelijkstroomtransformator 653 De radiolamp of triode 653 De situatie in Nederland 655 De transistor 653 De wisselstroomdynamo 652 De wisselstroomtransformator 652 Diverse vormen van nieuwere energie 653 Drijfriemenfabriek T.H. Haagen te Rotterdam 646 Eerste toepassingen van elektriciteit 650 Elektriciteit 649 Energie en installatietechniek 638 Energie Prestatie Norm van gebouwen (EPN) 658 Energie uit hout 657 Energie uit zoet en zout water (blauwe energie) 658 Enige begrippen in de elektriciteit 650 Enkele installaties in gebouwen 659 Fabricage van leren drijfriemen 648 Getijdemolens 639 Groene stroom 658 Isolatie tegen hitte 646 Kernenergie 653 Leersoorten 648 Liften in Nederland 661 Liftinstallatie 660 Moderne windenergie 641 Molens gebruikt voor drooglegging en bemaling van polders 640 Neveneffecten van de stoommachine 646 Ontwikkeling in Nederland 654 Paardenkrachten en afmetingen 649 Samenhang met de ontwikkeling van de metaalnijverheid 641 Schipmolens 639 Seizoenwarmteopslag 655 Stofzuiginstallaties 661 Stoom 641 Stoommachines voor (polder)bemaling 641 Stoommachines voor de industrie 644 Toepassingen van platte drijfriemen 646 Van koelkast tot koelinstallatie 659 Verschijningsvorm van stoommachines 644 Verschillende opwekkers van elektriciteit 650 Warmtekrachtkoppeling 656 Waterkracht 638 Watermolens 639 Watervluchtmolens 639 Windkracht 640 Zonne-energie 654 === HOOFDSTUK 28: VERLICHTING, INSTALLATIES EN DAARBIJ BEHORENDE ENERGIEVOORZIENING 663 Acetyleengas 67l Aerogeengas 672 Alcoholgloeilicht 666 Amsterdam 693 Andere verlichtingsbronnen 684 Argalamp en halfwattlamp 679 Bakken met houtsnippers 663 Binnenverlichting 687 Booglamp 675 Booglampen 689 Booglichtcentrale 691 Borne, Baarn, Maarssen, Eist, Terborg, Driebergen en Doorn 695 Bouwactiviteiten van Philips: het Philipsdorp 684 Brongas of welgas 671 De eerste (tijdelijke) elektrische installaties 689 De eerste elektriciteitscentrales 691 De eerste installateurs en het onderwijs 688 De eerste internationale demonstratie en grote producenten 677 De eerste normalisering en veiligheidsvoorschriften 706 De eerste particuliere elektriciteitcentrales 691 De eerste producten van Draka 700 De eerste toepassing van kunststof in de bemanteling 711 De firma Johan Boudewijnse te Middelburg 680 De keuze valt op wisselstroom 690 Den Haag 693 Distributie door gemeentelijke gasbedrijven 669 Distributie van elektriciteit 690 Draagbaar gas en lopend- of pijpgas 666 Draagbaar gas (olie of kolen) van Felix Droinet en F.J. Hallo 667 Draka 700 Einde van de gloeilamp in zicht 686 Elektriciteitsdraden in stalen buizen en houten kokers 699 Elektriciteitstarieven 699 Elektrische straatverlichting 687 Gas op afgelegen plaatsen 671 Gas uit turf 670 Gaslampen 670 Gasleidingen in Nederland 670 Gasleidingen van glas en aardewerk 670 Gasleidingen van kunststof 670 Gasmeter 674 Gasverlichting 666 Gebruik van gaslampen 671 Geïsoleerde leidingen 699 Gloeilampcentrale 691 Gloeilampen 689 Gloeilampen, de eerste experimenten 676 Goossens en J. Steegh in Venlo 682 Groningen 695 Guttapercha: rubber met canvas 711 Halogeenspots 686 Hoogspanningskabels 702 In Nederland 691 Inbouwen van wandcontactdozen en schakelaars 718 Installaties binnen de gebouwen 706 Joseph Wilson Swan 677 Kaarsen 664 Kienspaan 664 Kinderdijk 692 Kleuren van bedrading 711 Knelkoppelingen 670 Kolengas in Amsterdam, Leiden, Rotterdam en Vlissingen 668 Kooldraadlamp 678 Kunststof omwikkelde kabel 702 Lasdozen 714 Leidingen en schakelaars binnenshuis 711 Licht van het vuur in schouwen 663 Lood 711 Luchtgas 672 Massakabel van papierlood 702 Muntmeter en munten voor gas en elektriciteit 674 N.V. Elektriciteitsmaatschappij systeem de Khotinsky te Rotterdam 680 Nagtglas Versteeg 702 Nernstlamp 678 Nieuw licht 686 Nijmegen 693 Olielampverlichting 664 Ondergrondse luchtleidingen 699 Ongeïsoleerde systemen 699 Ontwikkeling van elektrische lampen 675 Ontwikkelingen in Nederland 667 Openbare verlichting 686 Oprichting van de KEMA 703 Osmiumlamp 678 Overgang van open naar gesloten componenten 708 Petroleum straatverlichting, het keroslicht 687 Petroleumgas 668 Petroleumgloeilicht 665 Petroleumolie 665 Philips in Eindhoven 682 Plaats van lichtbronnen en de toename ervan in huis 687 Pope te Venlo 681 Ql-lamp van Philips 685 Raapolie, koolzaadolie en dierlijke olie 664 Rogier Smagghe & Co te Teteringen 682 Roothaan en Alewijnse in Nijmegen 680 Rotterdam 691 Schakelaars 714 SI-lamp, plc-lamp, dulux-s-lamp en de plee-lamp 685 Spaarlampen 684 Startende regionale voorzieningen 696 Steenkolengas, de eerste experimenten 666 Straatverlichting door kaarsen, olie en gas 686 Straatverlichting in Nederland 686 Strijd tussen gas en elektra 703 Stroomdragers: elektrische leidingen 699 Thomas Alva Edison 677 Tl-verlichting 684 Toch overheidsinvloed 698 Toepassing van de lichtbronnen 686 Toortsen, fakkels en flambouwen 664 Transporteren van gelijkstroom en wisselstroom 690 Utrecht, Arnhem en Den Haag 668 Van het accu-element, via dynamo en booglamp naar 380 volt 710 Verdere ontwikkeling op gemeentelijk niveau, de gemeentelijke energiebedrijven 696 Verdere ontwikkeling van gloeilampen 678 Verdere ontwikkelingen 666 Verenigde Staten 691 Verlichting door middel van pek 664 Verlichting, installaties en daarbij behorende energievoorziening 663 Verschillende leidingsystemen 712 Vet en olie 664 Vuurstenen en lucifers 663 Wandcontactdozen 714, 717 Wijze van het aanbrengen van leidingen 712 Wolfraamlamp (wolfram?) 679 Zwolle 695 === HOOFDSTUK 29: COMMUNICATIE 721 Bekabeling buitenshuis 740 Blazen van glasvezel 741 Brand- en inbraakalarm 722 Buitenshuis 722 Communicatie 721 Communicatiesatelliet en internet 739 Concurrentie door piratenzenders 733 De coax-kabel 740 De ontwikkeling van computers 737 De ontwikkeling van draadloze communicatie, de semafoon 729 Draadomroep 734 Eerste productie van ontvangsttoestellen 734 Elektrische bel, bellen bord en nummertableau 720 Elektrische telegraaf 725 Facsimile, fax 737 Glasvezel 740 Home Automation of domotica 722 Huistelefoon 721 Kabels via de zeebodem, telegraafkabels 740 Ontwikkeling van de telefonie 726 Optische telegraaf via Frankrijk, België naar Nederland 724 Radio 131 Rook, vuursignalen, trommelsignalen, de postduif, ijlbodes, scheepsseinen, vlaggen en klokgelui 722 Schellenkoord, spreekbuis en trekbel 720 Semafoor (optische telegraaf) 722 Situatie in Nederland 727 Spreek- of telefooncellen 729 Televisie 735 Van automobiele, via mobiele telefoon naar GSM 730 === AFKORTINGEN 754 === GERAADPLEEGDE LITERATUUR 764